freedom fighters essay in marathi

माझा आवडता स्वातंत्र्यसैनिक मराठी निबंध, Essay On My Favourite Freedom Fighter in Marathi

नमस्कार मित्रांनो, आज आम्ही तुमच्यासाठी घेऊन आलो आहोत माझा आवडता स्वातंत्र्यसैनिक मराठी निबंध माहिती, essay on my favourite freedom fighter in Marathi हा लेख. या शिक्षकाचे महत्त्व मराठी निबंध माहिती लेखात या विषयाची संपूर्ण माहिती देण्याचा माझा प्रयत्न असेल.

सर्व वर्गांतील विद्यार्थी मित्र मैत्रिणींना एकाच लेखात संपूर्ण माहिती देणे हाच आमचा एकमेव उद्देश आहे, जेणेकरून तुमचा सर्व वेळ वाया जाणार नाही. चला तर मग पाहूया माझा आवडता स्वातंत्र्यसैनिक मराठी निबंध माहिती, essay on my favourite freedom fighter in Marathi हा लेख.

या लेखातील महत्वाचे मुद्दे

कोणत्याही देशाच्या स्वातंत्र्यात स्वातंत्र्यसैनिकांची भूमिका महत्त्वाची असते. हे तेच लोक आहेत ज्यांनी आपला देश स्वतंत्र करण्यासाठी आपले संपूर्ण आयुष्य पणाला लावले. आपल्या देशात महात्मा गांधी, भगतसिंग, महाराणा प्रताप, झाशीची राणी लक्ष्मीबाई असे अनेक स्वातंत्र्य सैनिक होते ज्यांनी देशाच्या स्वातंत्र्यासाठी बलिदान दिले.

देश स्वतंत्र करण्यात प्रत्यक्ष किंवा अप्रत्यक्षपणे मदत करणाऱ्या सर्व लोकांना स्वातंत्र्य सैनिक म्हणतात. काही स्वातंत्र्यसैनिक आंदोलक होते ज्यांनी देशाला स्वतंत्र करण्यासाठी हिंसेचा मार्ग निवडला, तर अनेक स्वातंत्र्यसैनिकांनी शांततापूर्ण राहून अहिंसेचा मार्ग अवलंबून देशाला स्वतंत्र केले.

स्वातंत्र्यसैनिकांमुळेच आपला भारत स्वतंत्र झाला आणि आपण स्वतंत्र भारताचे नागरिक आहोत. त्यांच्या विचारातूनच देशात क्रांतीची लाट सुरू झाली आणि प्रत्येक व्यक्तीने अप्रत्यक्षपणे स्वातंत्र्यसैनिकाची भूमिका बजावली. आपण सर्वांनी या महान लोकांचा मनापासून आदर केला पाहिजे आणि देशासाठी त्यांचे बलिदान कधीही विसरू नये.

स्वातंत्र्यसैनिक म्हणजे नक्की कोण

स्वातंत्र्यसैनिक हे असे लोक होते ज्यांनी आपल्या देशाच्या स्वातंत्र्यासाठी निस्वार्थपणे आपल्या प्राणांची आहुती दिली. प्रत्येक देशाच्या स्वातंत्रलढ्यात स्वातंत्र्यसैनिकांचा न्याय्य वाटा आहे. लोक त्यांच्याकडे देशप्रेमाने पाहतात. त्यांना देशभक्त लोकांचे प्रतीक मानले जाते.

माझा आवडता स्वातंत्र्यसैनिक

स्वातंत्र्यसैनिकांना खूप यातना आणि संकटांना सामोरे जावे लागले आणि त्यांच्या स्वतःच्या रक्ताच्या बदल्यात आम्हाला हे स्वातंत्र्य मिळाले. काही स्वातंत्र्यसैनिक प्रसिद्ध झाले आणि काही नावे गुप्त राहिली, पण या सर्वांनी आपल्याला स्वातंत्र्य मिळवून दिले.

स्वातंत्र्यसैनिकांनी असे बलिदान दिले की ते आपल्या प्रियजनांसाठी, आपल्या देशासाठी अजिबात नाही. ज्या कष्ट, कष्ट आणि अपयशातून ते गेले ते शब्दात वर्णन करता येणार नाही. त्यांच्या निःस्वार्थ त्याग आणि परिश्रमासाठी त्यांच्या नंतरच्या पिढ्या त्यांचे सदैव ऋणी राहतील.

स्वातंत्र्य सैनिकांचे महत्त्व

स्वातंत्र्यसैनिकांनी केलेल्या कार्याला कधीच कमी लेखता येणार नाही. शेवटी, तेच आहेत जे आपल्याला स्वातंत्र्यदिन साजरा करायला लावतात. त्यांनी कितीही छोटी भूमिका साकारली असली तरी आजही त्यांचे काम अत्यंत महत्त्वाचे मानले जाते. शिवाय, त्याने आपल्या देशातील लोकांना परदेशी वसाहतवाद्यांविरुद्ध बंड करून एकत्र केले.

बहुतेक स्वातंत्र्यसैनिकही आपल्या लोकांच्या स्वातंत्र्याचे रक्षण करण्यासाठी युद्धात उतरले. आपला देश स्वतंत्र करण्याचा त्यांचा हेतू होता. स्वातंत्र्याच्या लढ्यात बहुतेक स्वातंत्र्यसैनिकांनी बलिदान दिले.

सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे स्वातंत्र्यसैनिकांनी इतरांना अन्यायाविरुद्ध लढण्याची प्रेरणा दिली. ते स्वातंत्र्य चळवळीचे आधारस्तंभ आहेत. त्यांनी लोकांना त्यांच्या अधिकारांची आणि त्यांच्या शक्तीची जाणीव करून दिली. कोणत्याही प्रकारच्या वसाहतवाद किंवा अन्यायापासून मुक्त असलेल्या देशात आपण राहतो हे सर्व स्वातंत्र्यसैनिकांचे आभार आहे.

भारताने अनेक स्वातंत्र्यसैनिकांना आपल्या मातृभूमीसाठी लढताना पाहिले आहे. या स्वातंत्र्यसैनिकांनी त्यांच्या इतर अनेक साथीदारांसह विविध उपक्रम राबवले. त्यांनी अहिंसेच्या मार्गाने अनेक पावले उचलली आणि शस्त्रे न वापरता इंग्रजांना देशातून हाकलून देण्यासाठी अनेक पावले उचलली आणि आपल्या भारत देशाला स्वातंत्र्य मिळवून देण्यासाठी अनेक पद्धतींचा अवलंब केला. स्वातंत्र्यसैनिकांपैकी भगतसिंगसारख्या स्वातंत्र्यसैनिकांनी देशाला स्वातंत्र्य मिळवून देण्यासाठी आपल्या प्राणांची आहुती दिली आणि त्यांना फाशी देण्यात आली.

महात्मा गांधी

भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्यातील अग्रभागी असलेल्या महात्मा गांधींचा उल्लेख अनेकदा केला जातो. त्यांनी अहिंसेचा मार्ग निवडला आणि कोणत्याही शस्त्राशिवाय स्वातंत्र्य मिळवले. महात्मा गांधी हे महान भारतीय देशभक्त होते. त्यांच्याबद्दल माहिती नसणारा कोणीही नसेल. भारतीय स्वातंत्र्यासाठी त्यांनी केलेले प्रयत्न अतुलनीय आहेत. विशेष म्हणजे, त्याच्याशिवाय स्वातंत्र्यास लक्षणीय विलंब झाला असता. त्यांच्या दबावामुळे १९४७ मध्ये ब्रिटिशांनी भारत सोडला.

स्वातंत्र्यसैनिकांमध्ये अत्यंत महत्त्वाचे असलेले महात्मा गांधी यांनी देशाला स्वातंत्र्य मिळवून देण्यासाठी अहिंसेचा मार्ग स्वीकारून ब्रिटीश राजवटीतून देशाला मुक्त करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली. असहकार आंदोलन, दांडी यात्रा, भारत छोडो आंदोलन अशा अनेक प्रकारच्या चळवळी त्यांच्याकडे आहेत ज्यांचे उद्दिष्ट देशाला ब्रिटीश राजवटीपासून मुक्त करणे हे होते आणि त्यांच्या अखंड प्रयत्नांमुळे नंतर आपल्याला स्वातंत्र्य मिळाले.

राणी लक्ष्मीबाई

राणी लक्ष्मीबाई या महान स्वातंत्र्यसैनिक होत्या. अनेक संकटांना तोंड देत त्या देशासाठी लढल्या. राणी लक्ष्मीबाई आपल्या मुलासह युद्धात उतरल्या. मुलाच्या हितासाठी त्यांनी कधीही आपला देश सोडला नाही, तर अन्यायाविरुद्ध लढण्यासाठी स्वत:ला तयार केले. एक स्त्री असूनही तिने कधीही इंग्रजांना शरणागती पत्करली नाही, तिने आपली झाशी ब्रिटिशांच्या राजवटीतून मुक्त करण्यात सर्वात मोठी भूमिका बजावली आणि शेवटच्या श्वासापर्यंत इंग्रजांविरुद्ध त्या लढल्या. तिने आपल्या राज्यासाठी खरोखर कोणता मोठा पराक्रम केला हे माहिती असणे आणि त्यांची आठवण करणे हे खूप महत्त्वाचे आहे.

चंद्रशेखर आझाद

याशिवाय आपल्या देशाच्या स्वातंत्र्यसैनिकांमध्ये चंद्रशेखर आझाद हे एक महत्त्वाचे स्वातंत्र्यसैनिक होते. चंद्रशेखर आझाद यांनीही देशाला स्वातंत्र्य मिळवून देण्यासाठी आपल्या अंगावर इंग्रजांच्या गोळ्या झेलल्या आणि अखेरच्या श्वासापर्यंत इंग्रजांविरुद्ध लढत राहिले. त्यांनी ब्रिटीशांच्या विरोधात भूमिका घेतली होती आणि आपल्या देशाला स्वातंत्र्य मिळवून देण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली होती.

नेताजी सुभाषचंद्र बोस

नेताजी सुभाषचंद्र बोस हे देखील भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्यातील एक प्रमुख स्वातंत्र्यसैनिक होते. इंग्रजांना भारताची ताकद दाखवण्यासाठी त्यांनी भारतीय राष्ट्रीय सैन्याचे नेतृत्व केले. तुम मुझे खून दो, मैं तुम्हे आजादी दूंगा ही त्यांची प्रसिद्ध घोषणा आहे.

पंडित जवाहरलाल नेहरू

पंडित जवाहरलाल नेहरू हे देखील महान नेत्यांपैकी एक होते. श्रीमंत कुटुंबातील असूनही, त्यांनी आपले आरामदायी जीवन सोडून दिले आणि भारताच्या स्वातंत्र्यासाठी लढा दिला. त्यांना अनेकवेळा तुरुंगवास भोगावा लागला, पण यामुळे ते अन्यायाविरुद्ध लढण्यापासून थांबले नाहीत. ते अनेकांसाठी एक महान प्रेरणा होते.

स्वातंत्र्यसैनिकांमुळे आपण सर्वांनी भारतात शांततेचा श्वास घेतला आहे. आपण पूर्णपणे स्वतंत्र आहोत, ही सर्व आपल्या भारत देशाच्या स्वातंत्र्यसैनिकांची देणगी आहे, जी आपल्याला आयुष्यभर आनंदी ठेवते, स्वातंत्र्यसैनिकांची ही बाजू आपण कधीही विसरू शकत नाही.

थोडक्यात स्वातंत्र्यसैनिकांनी आज आपला देश घडवला. तथापि, आपण आजकाल पाहतो की लोक त्यांच्या विरोधातील प्रत्येक गोष्टीसाठी लढतात. जातीय द्वेष निर्माण होऊ न देण्यासाठी आणि या स्वातंत्र्यसैनिकांचे भारतीय स्वप्न पूर्ण करण्यासाठी आपण संघटित झाले पाहिजे. आपल्या देशातील सर्व लोकांमध्ये एकता असली पाहिजे, तरच आपल्या देशाचा विकास होऊ शकतो.

आज आपण काय वाचले

तर मित्रांनो वरील लेखात आपण माझा आवडता स्वातंत्र्यसैनिक मराठी निबंध माहिती, essay on my favourite freedom fighter in Marathi हि माहिती पाहिली. मला खात्री आहे कि मी तुम्हाला माझा आवडता स्वातंत्र्यसैनिक मराठी निबंध माहिती या विषयावरील सर्व माहिती वरील लेखात मिळाली असेल.

तुम्हाला हा लेख कसा वाटला, आम्हाला कमेंट बॉक्समध्ये सांगा, जेणेकरून आमच्या माझा आवडता स्वातंत्र्यसैनिक मराठी निबंध माहिती लेखात काही चूक असेल तर आम्ही ती लवकरात लवकर दुरुस्त करण्याचा प्रयत्न करू शकू किंवा वरील लेखात तुमची अधिक माहिती समाविष्ट करण्याचा प्रयत्न करू.

जाता जाता मित्रांनो, जर तुम्हाला या लेखातून माझा आवडता स्वातंत्र्यसैनिक मराठी निबंध माहिती, essay on my favourite freedom fighter in Marathi या विषयावर संपूर्ण माहिती मिळाली असेल. जर तुम्हाला हा लेख आवडला असेल तर तुम्ही हा लेख तुमच्या फेसबुक, ट्विटर आणि व्हॉट्सॲप या सोशल मीडियावर नक्कीच शेअर करा.

Leave a Comment Cancel reply

Save my name, email, and website in this browser for the next time I comment.

20 थोर भारतीय स्वतंत्रता सेनानीं – भारताचे महान स्वातंत्र्यसैनिक  – Greatest Freedom Fighters Of India Marathi information

Table of Contents

महान भारतीय स्वतंत्रता योद्धे –  Greatest Freedom Fighters Of India Marathi information

आपण इंग्रजांच्या गुलामीतुन आझाद झालो आहोत,स्वतंत्र झालो आहोत याला कारण आपल्या देशाला स्वातंत्र्य मिळवून देण्यासाठी आपल्या प्राणांची आहुती देणारे,आपल्या देशाला स्वातंत्र्य प्राप्त होण्यासाठी आपापल्या वतीने योगदान देणारे आपल्या देशाचे अनेक थोर स्वातंत्र्यसेनानी आहेत.

• ह्या महान आत्म्यांचे जेवढ स्मरण कराव तेवढे कमी आहे.आपण त्यांनी आपल्या देशासाठी दिलेल्या बलिदानाचे कुठलेही मुल्य लावू शकत नाही.कारण त्यांनी दिलेले योगदान खुप अमुल्य आहे ज्याची आपण कोणती किंमत देखील ठरवू शकत नाही.
• पण त्यांनी आपल्या देशासाठी दिलेल्या बलिदानाचे,त्यागाचे आपण स्मरण तर नक्कीच करू शकतो.
• भारताला स्वतंत्रता प्राप्त करून देण्यासाठी अनेक वीर पुरूषांनी तसेच स्त्रियांनी आपल्या प्राणाची आहुती दिली आहे.एवढेच नाही तर अनेक तरूणांनी आपले संपुर्ण तारूण्य देशाच्या सेवेसाठी अपर्ण केले होते.
• आजच्या आपल्या युवापिढीने यांच्याकडुन प्रेरणा घेत आपल्या देशात जी बेरोजगारी,भ्रष्टाचारासारखे गुन्हे जागोजागी घडत आहे याला कायमचा आळा बसवण्यासाठी याविरूदध आवाज उठविणे गरजेचे आहे.
• आजच्या लेखात आपण भारतातील 20 अशा स्वातंत्र्य सेनानींविषयी जाणुन घेणार आहोत ज्यांनी आपले पुर्ण आयुष्य देशाच्या सेवेत,देशाच्या हितासाठी अपर्ण केले होते.
• आणि ज्यांच्यापासुन आपल्या देशाच्या नवीन पिढीला खुप काही शिकायला मिळु शकते.

स्वातंत्र्य सेनानी म्हणजे काय ? – भारताचे स्वातंत्र्य सैनिक – भारताचे महान स्वातंत्र्यसैनिक

  आपल्या भारत देशात आत्तापर्यत अनेक थोर स्वतंत्रता सेनानी होऊन गेले आहेत.ज्यांनी आपल्या देशाला स्वातंत्र्य मिळवून देण्यासाठी आपले संपुर्ण आयुष्य वेचले प्रसंगी कारावासाची शिक्षा भोगली,एवढेच नव्हे तर देशासाठी हसत हसत ते फासावर देखील चढले.अशाच थोर हुतात्म्यांना आपण स्वातंत्र्य सेनानी असे संबोधित असतो.

आज आपण अशाच काही थोर क्रांतीवीरांचा,वीरांगणांचा ( Freedom fighters of India in Marathi ) सविस्तर परिचय करून घेणार आहोत.

ज्यांनी आपल्या देशाच्या विकासात,स्वातंत्र्याच्या युदधात मोलाचे योगदान देऊन देश स्वातंत्र होण्यात आपला एक खारीचा वाटा उचलला आहे.

भारतात कोणकोणते थोर स्वतंत्रता सेनानी होऊन गेले आहेत ? – Freedom fighters of India in Marathi

  महान भारतीय स्वतंत्रता सेनानीं चे  नावे –   name freedom fighters of india.

1)भगतसिंग :

2) मंगल पांडे :

3) सुखदेव :

4) राजगुरू :

5) उधम सिंग :

6) खुदीराम बोस :

7) लाल बहादुर शास्त्री :

8) राणी लक्ष्मीबाई :

9) पंडित जवाहरलाल नेहरू :

10)  टिळक,आगरकर :

11) लाला लजपतराय :

12) चंद्रशेखर आझाद :

13) सुभाषचंद्र बोस :

14) महात्मा गांधी :

15) सरदार वल्लभाई पटेल

16) बाबासाहेब आंबेडकर :

17) सरोजिनी नायडु :

18) डाँ राजेंद्रप्रसाद :

19) गोपाळ कृष्ण गोखले :

20) स्वातंत्र्यवीर सावरकर

1 ) भगतसिंग :

आज भगतसिंगला कोण नाही ओळखत आपल्या देशातील लहान लहान मुलांना देखील भगत सिंग विषयी आज माहीती आहे.

भगतसिंगचा जन्म 27 सप्टेंबर रोजी 1907 रोजी पंजाब ह्या राज्यात बंगा ह्या गावी झाला होता.लहानपणापासुनच भगत सिंग याच्या मनामध्ये आपल्या देशाविषयी अपार प्रेम निर्माण झाले होते.

कारण त्यांचे वडील आणि काका हे देखील स्वतंत्रता सेनानी होते त्यामुळे त्यांच्यापासुन प्रेरित होऊन भगत सिंग यांच्या मनात देशासाठी प्राण देण्याची भावना निर्माण झाली.

आणि लहान वयातच इंग्रजांविरूदध त्यांनी लढा पुकारला इंग्रज भारतावर कशा पदधतीने कब्जा करीत आहे भगतसिंग यांनी युवा तरूणांना समजावुन सांगुन एक चळवळ उभारली,यात त्यांनी संसद भवनात बाँम्ब फेकले.याचमुळे त्यांना 23 मार्च 1931 इंग्रजांनी फासावर चढवले आणि भगतसिंग हे हसत हसत देशासाठी फासावर गेले देखील.

  मंगल पांडे यांचा जन्म 19 जुलै 1857 रोजी उत्तर प्रदेशातील नगवा ह्या गावी झाला होता.

मंगल पांडे यांची ईस्ट इंडिया कंपनीत सैनिक म्हणुन भरती झाले होते.1847 च्या दरम्यान अशी अफवा पसरली की ईस्ट इंडिया कंपनीकडुन जी काडतुसे तयार केली जातात त्यात गाई आणि डुकराची चरबी वापरले जाते.आणि ते काडतुस चालविण्यासाठी प्रत्येक हिंदु आणि मुस्लिम धर्मीय सैनिकाला ते दातांने ओढावे लागायचे.

आणि हिंदु धर्मात गाईला खूप पुजनीय स्थान आहे.गायीच्या पोटात आपण तेहतीस कोटी देव असतात असे मानतो.आणि मुस्लिम धर्मात डुक्कर निषेध असल्याने दोन्ही धर्मातील सैनिकांनी काडतुस वापरण्यास तयार नव्हते.कारण हे त्यांच्या धर्माविरूदध होते

आणि मग 9 फेब्रुवारी 1857 रोजी मंगल पांडेने हे काडतुस वापरण्यास स्पष्ट नकार दिला.मग मंगल पांडेच्या हातातील बंदुक इंग्रजांनी हिसकावून घेण्याचा प्रयत्न केला तेव्हा मंगल पांडेने गोळया घालून इंग्रज अधिकारीला ठार केले आणि इंग्रजांविरूदध बंड पुकारले.

चकमकीत आपण इंग्रजांच्या हाती आपण लागु नये म्हणुन मंगल पांडेने स्वताला गोळी देखील मारुन घेतली पण शेवटी मंगल पांडे इंग्रजांच्या तावडीत सापडतात आणि मग त्यांना 6 एप्रिल 1857 रोजी कोर्टात शिक्षा सुनावली जाते.ज्यात मंगल पांडे यांना 18 एप्रिल 1857 रोजी फाशी देण्याची घोषणा केली गेली.

पण मंगल पांडेला फाशीची शिक्षा सुनावल्यामुळे त्यांचे समर्थक इंग्रजांवर मंगल पांडेची सुटका करण्यासाठी आंदोलन करून दबाव आणु लागले म्हणुन घाबरून मंगला पांडेला निर्धारीत वेळेच्या पहिलेच 8 एप्रिल 1857 रोजी फासावर चढवण्यात आले.

3 )  : सुखदेव 

  सूखदेव यांचा जन्म 15 मे 1907 रोजी पंजाब येथील नौधरा येथील लुथियाना या गावी झाला होता.सुकदेव यांचे प्राथमिक शिक्षण लायलापुर इथेच झाले.

मग त्यानंतर त्यांनी लाहोर येथील पंजाब नँशनल काँलेजमध्ये पुढील शिक्षणासाठी अँडमिशन घेतले.

तिथेच सुकदेवला भगतसिंग,शिववर्मा,भगवतीचरण,विजयसिंह हे चारही भेटतात.या काँलेजातील प्रा,विद्यालंकार हे ह्या चौघांनी क्रांतीकारकांच्या मार्गाकडे वळविले.

मग या सगळयांनी मिळुन तरूण भारत या संघटनेची स्थापणा केली.तरूणांना स्वातंत्र्य चळवळीत समाविष्ट होण्यासाठी प्रेरित करणे हे ह्या संघटनेचे प्रमुख उददिष्ट होते.

याचसोबत सुकदेव यांनी क्रांतीकारक चळवळीत देखील भाग घेत एका ब्रिटीश पोलिस कर्मचारीला फाशी देत लाला लजपतराव यांच्या खुनाचा बदला देखील घेतला.

असेच विविध आक्रमक हल्ले करून ब्रिटीश कर्मचारींना आपल्या आक्रमक कारवाईंनी सुकदेव यांनी एकदम हादरून टाकले होते.म्हणुन भगतसिंग,राजगुरू यांच्यासोबत सुकदेव यांना लाहोर येथील कारावासात 23 मार्च 1931 रोजी फासावर लटकवण्यात आले होते.

राजगुरू यांचा जन्म 24 आँगस्ट 1908 रोजी पुणे शहरातील खेड ह्या गावी झाला होता.काशी येथे संस्कृत आणि धर्मशास्त्राचा अभ्यास करत असताना क्रांतीकारकांच्या संघटनेत (हिंदुस्थान सोशलिस्ट रिपब्लिकन पार्टी) मध्ये राजगुरू सहभागी झाले.

लाला लजपतराय यांच्या हत्येचा वचपा काढण्यासाठी राजगुरू यांनी भगतसिंग,सुकदेव यांच्यासमवेत एक मोहीम तयार केली.जिची जबाबदारी भगतसिंग सुकदेव सोबत राजगुरू यांच्या खांद्यावर देखील होती.

लाला लजपतराय यांना लाठीमार करून त्यांची हत्या केलेल्या ब्रिटीश अधिकारीला 17 डिसेंबर 1928 रोजी राजगुरूनेच गोळी घालुन ठार केले होते.

यानंतर भगतसिंग,सुकदेव,राजगुरू या तिघांनी तिथुन पलायन केले पण पण 30 डिसेंबर 1929 रोजी पुणे येथे राजगुरू हे ब्रिटीश अधिकारींच्या ताब्यात सापडले.

मग लाहोर येथील कटात सहभागी सर्व क्रांतीकारींवर खटले लागु करण्यात आले.त्यांना तुरूंगात टाकण्यात आले.ज्यात भगतसिंग,सुकदेव या दोघांसोबत राजगुरूला देखील 23 मार्च 1931 रोजी फाशी देण्यात आली होती.

  सरदार उधमसिंग यांचा जन्म 26 डिसेंबर 1899 रोजी पंजाब येथील सुनम गाव येथे झाला होता.

1919 मधील जालियानवाला हत्याकांडाचे चित्र लहान असताना सरदार उधमसिंग यांनी आपल्या डोळयांनी बघितले होते.ज्यात कित्येक लोक मृत्युमुखी पडले होते.

ब्रिटीश गर्वनर जनरल डायरने ज्या क्रुर पदधतीने लोकांना गोळया घालून ठार मारले जी निरपराधांची निघृतपणे हत्या केली होती.त्याचा बदला घेण्याचा निश्चय सरदार उधमसिंग यांनी केला.

यानंतर सरदार उधमसिंग देखील क्रांतीकारी संघटनेत सहभागी झाले.आणि देशाला स्वातंत्र्य मिळवून देण्यासाठी लढल्या जाणार्या ह्या लढाईत लढता लढता खूपच कमी वयात ते देशासाठी 31 जुलै 1940 रोजी शहीद तसेच गतप्राण झाले.

खुदीराम बोस यांचा जन्म 3 डिसेंबर 1889 रोजी बंगाल येथील हबिबपुर ह्या गावी झाला होता.

विसाव्या शतकामध्ये स्वतंत्रता चळवळीचा वेग बघुन इंग्रजांनी बंगालचे विभाजन करायला सुरूवात केली.

बंगालचे होणारी फाळणी बघून खुदीराम यांनी नववीनंतर शिक्षण सोडुन देशाला स्वातंत्र्य मिळवून देण्यासाठी सत्येन बोस यांच्या क्रांतीकारी संघटनेत प्रवेश केला.

पोलिस स्टेशनमध्ये बाँम्ब टाकणे,वंदे मातरतचा नारा देत क्रांतीकारी संघटनेत सहभागी होणे आणि संघटनेत सहभागी होण्यासाठी इतरांना प्रोत्साहित करणे अशी अनेक कार्ये खुदीराम बोस यांनी खुप लहान वयातच केली पण दिसायला खुप लहान असल्याने पोलिस त्यांना कधी कधी ताकीद देऊन सोडुन द्यायचे.

बंगालच्या गर्वनरवर हल्ला,इंग्रज अधिकारींवर बाँम्ब हल्ले करणे,अशी अनेक क्रांतीकारी पाऊले त्यांनी उचलली.

पण इंग्रज अधिकारी किंग्फोर्डची हत्या करण्याचा प्रयत्न करत असताना त्यांच्या हालचालीवरून त्यांच्यावर ब्रिटीश पोलिसांना संशय आला आणि बाँम्ब हल्ला करण्याच्या आरोपात त्यांना अटक केली गेली.किंग्फोर्ड ह्या हल्ल्यातुन वाचला पण त्यात त्याची पत्नी आणि मुलीची ह्या खुदीराम यांच्याकडुन किंग्फोर्डला मारण्याच्या नादात होऊन जात असते.

11 आँगस्ट 1908 रोजी फक्त 18 वर्षाचे असताना खूदीराम बोस यांना फाशीची शिक्षा सुनावण्यात आली.आणि ती देखील त्यांनी हसत हसत देशासाठी मान्य केली.

लाल बहादुर शास्त्री यांचा जन्म 2 आँक्टोंबर 1904 रोजी उत्तर प्रदेशातील मुगलसराय नावाच्या गावी झाला.

महात्मा गांधींनी जे असहकार आंदोलन,भारत छोडो,सत्याग्रह केले होते त्यात लाल बहादुर शास्त्री यांचा देखील समावेश होता.

भारताला स्वातंत्र्य प्राप्त करून देण्याच्या लढयात तब्बल 9 वर्षे लाल बहादुर शास्त्री यांनी तुरूंगातच काढली.

आणि मग जेव्हा भारत इंग्रजांच्या गुलामीतुन मुक्त झाला तेव्हा लाल बहादुर शास्त्री हे देशाचे गृहमंत्री बनले.याचसोबत ते भारताचे दुसरे पंतप्रधान देखील होते.

1966 विदेश यात्रेत असताना हदय विकाराचा झटका येऊन त्यांचा मृत्यु झाला.

  राणी लक्ष्माबाई यांचा जन्म 1828 रोजी काशी(वाराणसी) येथे झाला होता.

तेव्हा राणी लक्ष्मीबाई यांचे पती निधन पावले होते.पण एकटया असताना देखील राणी लक्ष्माबाई यांनी इंग्रजांपुढे हार मानली नाही.

आणि मै मेरी झाशी नही दुंँगी असे म्हणत तब्बल दोन आठवडाभर इंग्रजांसोबत जिद्दीने युदध केले.1857 च्या उठावात यांचे फार मोलाचे योगदान होते.

9 ) पंडित जवाहरलाल नेहरू :

  पंडित जवाहरलाल यांचा जन्म 14 नोव्हेंबर 1889 रोजी अलाहाबाद येथे झाला होता.

पंधरा वर्षाचे असताना पंडित नेहरू हे परदेशात शिक्षणासाठी गेले होते.यानंतर भारतात परत आल्यानंतर महात्मा गांधी यांच्या संपर्कात आल्यानंतर त्यांनी विदेशी वस्तुंचा त्याग स्वदेशीचा पुरस्कार केला आणि देशाच्या स्वातंत्र्य लढयात आपले अमुल्य योगदान दिले.

याचसोबत त्यांनी 1928 मध्ये स्वतंत्र भारत चळवळ उभारली तसेच 7 आँगस्ट 1947 आखिल भारतीय काँग्रेस कमिटीच्या मुंबई येथे भरवलेल्या अधिवेशनात त्यांनी इंग्रजांना भारतातुन पळवून लावण्यासाठी भारत छोडो आंदोलनाची घोषणा केली.त्यानंतर त्यांना इंग्रजांनी अटक करून कारावसात देखील टाकले होते.

27 मे 1964 मध्ये पंडित जवाहरलाल नेहरू यांचा दिल्ली येथे मृत्यु झाला होता.

10) लोकमान्य टिळक : Freedom fighters of Maharashtra in Marathi

  लोकमान्य टिळकांचा जन्म महाराष्टातील रत्नागिरी जिल्हयात 23 जुलै 1856 रोजी झाला होता.आणि 1 आँगस्ट 1920 रोजी त्यांचा मृत्यु झाला.

आगरकरांचा जन्म 14 जुलै 1856 रोजी सातारा जिल्हयात असलेल्या टेंभे ह्या गावी झाला.आणि 1895 मध्ये आगरकरांचा मृत्यु झाला होता.

डेक्कन काँलेजमध्ये आगरकर आणि टिळक या दोघांची भेट झाल्यानंतर दोघांनी मिळुन आपले देशकार्यासाठी वाहुन नेण्याचा निर्णय घेतला.ज्यात त्यांनी केसरी आणि मराठा ही दोन वृतपत्रे देखील सुरू केली होती

टिळक आगरकर या दोघांनी इंग्रजांविरूदध आपल्या वर्तमानपत्रातुन जनजागृती केली इंग्रज आपल्यावर कसे अन्याय करत आहेत कसे गुलामीत ठेवत आहेत हे जनतेच्या निदर्शनास आणुन दिले.

इंग्रजांविरूदध लढयात आपल्या केसरी आणि मराठा या वृतपत्रातुन त्यांनी इंग्रजांचे डोके ठिकाणावर आहे का अशा जहालवादी भाषेत अनेक वेळा टिळकांनी परखडपणे वक्तव्य देखील मांडले.ज्यामुळे टिळकांना आणि आगरकरांना अनेकदा तुरूंगवासाची शिक्षा देखील देण्यात आली.

  लाला लजपतराय यांचा जन्म पंजाबच्या फिरोजपुर जिल्हयातील धुंडिके गावी 28 जानेवारी 1836 मध्ये झाला होता.लाला लजपतराय यांना आपण पंजाब केसरी म्हणून देखील ओळखतो.

बंगालच्या विभाजनास देखील त्यानी ब्रिटीशांविरूदध आपला विरोध दर्शवला.सायमन कमिशनचा विरूदध शांततेत आंदोलन केले.ज्यात त्यांनी असा प्रस्ताव मांडला जर ह्या कमिशनमध्ये भारतीयांना जागा दिली जात नसेल तर या कमिशनने भारतातुन चालते व्हावे.

पण ब्रिटीशांनी त्यांची ही शांतताप्रिय मागणी मान्य न करता उलट त्यांना लाठीमार केला ज्यात लाला लजपतराय गंभीर जखमी झाले त्यातच त्यांचा 17 नोव्हेंबर 1928 रोजी मृत्यु देखील झाला.

  चंद्रशेखर आझाद यांचा जन्म 23 जुलै 1906 रोजी मध्य प्रदेशातील भवरा नावाच्या गावात झाला होता.

लहानपणापासुनच चंद्रशेखर आझाद यांच्या मनात आपल्या देशाला स्वातंत्र्य मिळवून देण्याची देशप्रेमाची,देशभक्तीची ईच्छा उत्पन्न झाली होती.

असहकार आंदोलनात त्यांना कारावासात देखील टाकण्यात आले होते.याचसोबत कारावासात चंद्रशेखर आझाद यांना अमानुषपणे मारहाण देखील करण्यात केली होती.तरी देखील मार खाता खाता भारत माता की जय असा जयघोष ते करीत होते.

असहकार आंदोलनातुन गांधीजींनी त्यांचा आक्रमक पवित्रा बघत असहकार आंदोलनात सहभागी होण्यास नकार दिला कारण याने आंदोलनास हिंसकता प्राप्त झाली असती आणि गांधीजींना शांततेच्या मार्गाने स्वातंत्र्याचा लढा लढायचा होता.

पुढे जाऊन चंद्रशेखर आझाद यांची ओळख रामप्रसाद बिस्मिल्ला यांच्याशी झाली.मग रामप्रसाद बिस्मिल्ला हे अध्यक्ष असलेल्या हिंदुस्थान रिपब्लिकन असोसिएशन या क्रांतीकारक संघटनेचे चंद्रशेखर आझाद हे सभासद झाले.

मग आपल्या संघटनेतील सहकारींच्या मदतीने आझाद यांनी काकोरी ट्रेन लुटली.ज्या प्रककरणात रामप्रसाद बिस्मिल्ला आणि त्यांच्या इतर सहयोगींना फासावर लटकवण्यात आले.

मग तिथून पोबारा करत चंद्रशेखर आझाद यांनी दिल्लीत क्रांतीकारक बैठक आयोजित केली.ज्यात हिंदुस्थान सोशँलिस्ट रिपब्लिकन असोसिएशन नावाची एक नवीन संघटना उभारणात आली.

लाला लजपतराय यांच्या खुनाचा बदला घेण्यासाठी चंद्रशेखर आझाद यांनी 1928 मध्ये सँडर्स नावाच्या इंग्रज अधिकारीची हत्या देखील केली.ज्यानंतर त्यांचे अनेक साथी पकडले गेले.आपल्या सहकारींना सोडवण्याचा खुप अथक प्रयत्न केले पण त्यात त्यांना अपयश हाती आले.

अशा प्रकारे आपल्या आक्रमक पवित्रेने चंद्रशेखर आझाद यांनी पुर्ण हादरून टाकले होते.आणि मग इंग्रजांशी लढता लढता 27 फेब्रूवारी 1931 रोजी आपल्या एका साथीदाराला भेटण्यासाठी अलफ्रेड पार्क येथे गेले असताना ब्रिटीशांना याची वार्ता पोहचली व त्यांनी चंद्रशेखर आझाद यांना चहुबाजुने घेरून घेतले.

ज्यात ते एकटे पडले होते.मग शेवटी ब्रिटीशांच्या हातुन आपला मृत्यु होऊ नये म्हणुन त्यांनी आपल्या रिव्हाँलव्हरमधील उरलेली एक गोळी स्वताला मारून घेतली ज्यात त्यांचा मृत्यु झाला.

  सुभाषचंद्र बोस यांचा जन्म 23,जानेवारी 1897 रोजी उडिसा राज्यातील कटक ह्या गावी झाला होता.

सुभाषचंद्र बोस स्वातंत्र्य लढयातील एक अग्रगण्य नेता होते म्हणुन त्यांना नेताजी अशी उपाधी देखील बहाल करण्यात आली होती.

गांधीजींचे अहिंसावादी धोरण पटत नसल्याने इंग्रजांशी लढा देण्यासाठी सुभाषचंद्र बोस यांनी जर्मनी,जपान,इटलीची मदत देखील घेतली.

दुसरया महायुदधाच्या काळात इंग्रजांशी लढण्याकरीता त्यांनी आझाद हिंद सेनेची स्थापणा देखील केली.

आणि भारतीय तरूणांना आव्हान केले की तुम्ही मला तुमचे रक्त द्या मी तुम्हाला तुमचे स्वातंत्र्य मिळवून देतो असे आवाहक तरूणांना इंग्रजाविरूदध लढा देण्यासाठी केले होते.

भारतीय स्वातंत्र्याच्या लढयात त्यांना तब्बल अकरा वेळा कारावसात जावे लागले होते.पुर्व सीमेवरून प्रवेश करत भारताला इंग्रजांच्या ताब्यातुन मुक्त करण्यासाठी चलो दिल्ली असे नारा देत आपली सर्व फौज ते दिल्लीकडे घेऊन वळले.

पण सिंगापुरहुन जपानी विमानाने सिंगापुर कडे जात असताना 28 आँगस्ट 1945 रोजी विमानाला अपघात झाला आणि त्यातच त्यांचा मृत्यु देखील झाला.

  महात्मा गांधी यांचा जन्म 2 आँक्टोंबर 1869 रोजी गुजरात राज्यात झाला होता.

महात्मा गांधी हे अहिसेंचे पुजक होते कुठलेही कार्य मोहीम ते अहिंसावादी पदधतीने पार पाडायचे.

याचसोबत सायमन कमिशनमध्ये भारतीयांना स्थान दिले जावे नहीतर सायमन कमिशनने भारतातुन चालते व्हावे असे त्यांनी सायमन परत जा असे म्हणत इंग्रजांविरूदध भारत छोडो आंदोलन केले,सत्याग्रह अशा अनेक चळवळी उभारल्या.

परदेशी वस्तुंचा त्याग करून स्वदेशीचा पुरस्कार महात्मा गांधीनी केला.ज्यात फक्त आपल्या भारतातील सर्व नागरीकांनी भारतातील वस्तुंचाच वापर करावा विदेशी वस्तुंवर बहिष्कार टाकावे असा संदेश त्यांनी दिला.

आणि शेवटी महात्मा गांधीच्या अहिंसावादी लढयाच्या प्रयत्नांना अखेर यश प्राप्त झाले आणि शेवटी 15 आँगस्ट 1947 रोजी इंग्रजांनी भारत सोडुन पलायन केले.

पण 30 जानेवारी 1948 रोजी नथुराम गोडसेने गांधीजींवर गोळया झाडल्या ज्यात गांधीजींचा मृत्यु झाला.

15) सरदार वल्लभाई पटेल :

  सरदार वल्लभभाई पटेल यांचा जन्म 31 आँक्टोंबर 1875 रोजी गुजरात राज्यातील नाडीयाड या गावी झाला होता.

महात्मा गांधी यांच्यापासुन प्रेरित होऊन गांधीं यांनी सुरू केलेल्या असहकार चळवळीत सरदार वल्लभभाई पटेल हे देखील सहभागी झाले होते.

गांधीजींच्या स्वदेशी आंदोलनात सहभागी होत त्यांनी आपल्या ब्रिटीश कपडयांचा त्याग केला आणि स्वदेशी खादीपासुन तयार केलेले कपडे परिधान करणे सुरू केले.अशी अनेक देशसेवेची कार्ये त्यांनी केली स्वातंत्र्यासाठी गांधीजींच्या मार्गाने चालत लढा देत राहिले.

अशा ह्या स्वतातंत्र्याच्या लढयात मोलाची काम करणारया भारताच्या पोलादी पुरूषाचा सरदार वलल्ल्भाई पटेल यांचा 15 डिसेंबर 1950 रोजी मृत्यु झाला.

16)  बाबासाहेब आंबेडकर : Female freedom fighters of India in Marathi language

  बाबासाहेब आंबेडकर यांचा जन्य 14 एप्रिल 1891 रोजी मध्यप्रदेशातील महु ह्या गावी झाला होता.

भारताची स्वताची स्वतंत्र राज्यघटना तयार करणे,देशातील जनतेला समानतेचे महत्व पटवून देणे,अस्पृश्यांना त्यात त्यांचा अधिकार प्राप्त करून देऊन जातीभेद नष्ट करणे अशी अनेक मोलाची कार्ये बाबासाहेब आंबेडकरांनी केली.

अशा ह्या महान नेत्याचा मृत्यु 6 डिसेंबर 1956 रोजी झाला होता.

  सरोजिनी नायडु यांचा जन्म 13 फेब्रुवारी 1879 रोजी हैदराबाद येथे झाला.त्यांचा जन्म हा महिला दिन म्हणुन देखील साजरा केला जातो.

बंगालची फाळणी होत असताना पंडित जवाहरलाल नेहरू आणि महात्मा गांधी यांच्यासोबत स्वातंत्र्याच्या लढयात आपले योगदान देखील सरोजिनी नायडु यांनी दिले.

यासाठी त्यांनी परदेशात जाऊन भाषणे केली काव्यवाचन केले आणि लोकांना त्यातुन स्वातंत्र्याचे महत्व आपल्या भाषणातुन पटवून दिले.

सरोजिनी नायडु यांचा मृत्यु हा 2 मार्च 1949 रोजी झाला.

  डाँ राजेंद्र प्रसाद यांचा जन्म 3 डिसेंबर 1884 रोजी जिरादेई येथे झाला होता.

डाँ राजेंद्रप्रसाद यांचा व्यवसाय वकिली असुन देखील त्यांनी वकिली सोडुन देशाला स्वातंत्र्य मिळवून देण्यासाठी देशाच्या स्वातंत्र्य चळवळीत भाग घेतला.

1920 मधील असहकार चळवळीत देखील त्यांनी गांधीजींसोबत भाग घेतला.यासाठी त्यांनी आपल्या मुलाचा दाखला इंग्रजी विदयापिठातुन काढुन बिहार येथील विद्यापीठात त्याला दाखल केले.

एवढेच नव्हे तर गांधीजींच्या अनेक चळवळीत जसे असहकार चळवळ,चले जाओ आंदोलन,मिठाचा सत्याग्रह इत्यादी मध्ये त्यांचा सहभाग होता.ज्यात त्यांना कित्येकदा तुरूंगात देखील टाकण्यात आले होते.

डाँ राजेंद्रप्रसाद यांचा मृत्यु 28 फेब्रुवारी 1963 रोजी झाला.

19) गोपाळ कृष्ण गोखले : Female freedom fighters of India in Marathi language

  गोपाळ कृष्ण गोखले यांचा जन्म 9 मे 1866 रोजी रत्नागिरी जिल्हयातील कोतळुक ह्या गावात झाला होता.

ब्रिटीश सत्ता ही आपल्या भारतासाठी एक वरदान आहे असे त्यांचे मत होते.म्हणजेच ब्रिटीश सत्तेला फारसा यांचा विरोध असलेला आपणास दिसुन येत नाही.

गोपाळ कृष्ण गोखले यांचा मृत्यु 19 फेब्रुवारी 1915 रोजी झाला होता.

20) स्वातंत्र्यवीर सावरकर :

  सावरकरांचा जन्म 28 मे 1883 रोजी नाशिक जिल्हयातील भगुर गावी झाला.

  विनायक दामोदर सावरकर हे एक असे थोर स्वातंत्र्यसेनानी होते ज्यांना स्वातंत्र्याच्या लढाईत अनेक वर्षे कारावास भोगावा लागला.

आपल्या भारत देशाला ब्रिटीशांच्या तावडीतुन मुक्त करण्यासाठी त्यांनी पुणे येथे ब्रिटीशांविरूदध भडकवून देशभक्त तरूणांची एक मित्रमेळा संघटना स्थापण केली जिचे पुढे अभिनव भारतमध्ये देखील रूपांतर केले गेले.ज्यात त्यांच्यावर राजद्रोहाचा आरोप करून त्यांची बँरिस्टर पदवी देखील हिरावून घेतली गेली.

त्यांना काळापाणीची शिक्षा देखील ठोठावण्यात आली.तरी देखील त्यांनी देशाला स्वातंत्र्य मिळवून देण्याचा ध्यास शेवटच्या श्वासापर्यत सोडला नाही.

26 फेब्रूवारी 1966 रोजी त्यांचा मृत्यु झाला.

भारतातील इतर स्वातंत्र्य सेनानीची नावे – List of 40 Greatest Freedom Fighters Of India

भारताच्या स्वातंत्र्य चळवळीत आपले अमुल्य योगदान देणारे इतर भारतातील स्वातंत्र्य सेनानीची नावे पुढीलप्रमाणे   : Freedom fighters of India Images with names

• मदन मोहन मालवीय :
• रविंद्रनाथ टागोर :
• दादाभाई नौरोजी :
• तात्या टोपे :
• बिपिनचंद्र पाल :
• नानासाहेब पेशवे :
• राजगोपालचारी :
• सेनापती बापट :
• अब्दुल कलाम :
• मदनलाल धिंग्रा :
• कस्तुरबा गांधी :
• गोविंद वल्लभ पंत :
• रासबिहारी बोस :
• जयप्रकाश नारायण :
• अँनी बेझंट :
• सुबोध राँय :
• गणेश शंकर विदयार्थी :
• सुर्या सेन :
• बटुकेश्वर दत्त :
• बिरसा मुंडा :
• अशफाउल्ला खान :
• बहादुर शाह जफर
• राम प्रसाद बिस्मिल्ला :
• देवी दुर्गावती :
• टिळक मंजी :
• सुचेता कृपलानी :
• तारकनाथ दास :
• सुरेंद्रनाथ बँनर्जी :
• उल्हासकार दत्ता :
• सरत चंद्र बोस :
• बेगम हजरत महाल
• के एम मुंशी :
• चित्तरंजन दास :
• अब्दुल हफीज मोहम्मद बराक उल्ला
• मातंगिनी हाजरा :
• कमलादेवी चटटोपाध्याय
• अश्फाक अली :
• कल्पणा दत्ता :

Freedom fighters of India Images with names

भारतीय स्वातंत्र्य सेनानींविषयी वारंवार विचारले जाणारे अत्यंत महत्वाचे प्रश्न – FAQ about Greatest Freedom Fighters Of India

भारतीय स्वातंत्र्य स्त्रियांची सेनानींची नवे – Who are women freedom fighter in India?

1) भारताला स्वातंत्र्य मिळवून देण्यासाठी लढा दिलेल्या स्त्रियांची नावे काय आहेत list of women freedom fighter names in india).

  भारताच्या स्वातंत्र्य मिळवून देण्यासाठी लढा दिलेल्या काही प्रमुख स्त्रियांची नावे पुढीलप्रमाणे आहेत :

• राणी लक्ष्मीबाई
• सरोजिनी नायडु
• कल्पणा दत्ता
• बेगम हजरत महल
• सुचेता कृपलानी
• देवी दुर्गावती
• सावित्रीबाई फुलेमहादेवी वर्मा
• मातंगिनी हाजरा
• कनकलता बरूवा
• अरूणा असफ अली
• भिकाजी कामा
• तारा राणी श्रीवास्तव
• लक्ष्मी सेहगल
• किटटुर राणी चिन्नमा
• कस्तुरबा गांधी
• अम्मु स्वामीनाथन
• उमाबाई कांदापुर
• विजयालक्ष्मी पंडित
• दुर्गा बाई देशमूख

भारतरत्न पुरस्काराविषयी माहीती – भारतरत्न पुरस्कारार्थी 1954 ते आजपर्यंत –

इमेज सोर्स – विकिपीडिया

• मनोविचार
• _मानसिक आजार
• _स्वास्थ्यविषयक
• शैक्षणिक
• _शालेय शिक्षण
• _माध्यमिक शिक्षण
• _उच्च शिक्षण
• _दिव्यांग शिक्षण
• शासकीय
• _शासन निर्णय
• _मंत्रिमंडळ निर्णय
• _शासकीय योजना
• प्रेरणादायक
• _व्यक्तिविशेष
• _शास्त्रज्ञाची माहिती
• शैक्षणिक बातम्या
• _करिअर

आमचे स्वातंत्र्यसैनिक मराठी निबंध | Know our Freedom Fighter - Essay in Marathi

परीक्षा पे चर्चा Pariksha Pe Charcha  कार्यक्रमात  इयत्ता नववी ते बारावी पर्यंतचे विद्यार्थी सहभागी घेणार आहेत.  नोंदणी करण्यासाठी दिनांक 25 नोव्हेंबर 2022 ते 30 डिसेंबर 2022 हा  कालावधी देण्यात आला आहे. विद्यार्थ्यांसाठी विविध विषयावर ऑनलाईन सृजनात्मक निबंध लेखन स्पर्धा Essay Writing Competition आयोजित करण्यात आली आहे. त्यामध्ये  आमचे स्वातंत्र्यसैनिक Know our Freedom Fighter हा एक विषय आहे. या विषयाला अनुसरून खालीलप्रमाणे मराठी निबंध लिहण्यात आला आहे.

सर्वांचे काहीतरी स्वप्न असतेच. कोणाला डॉक्टर व्हायचं असतं तर कोणाला इंजिनियर. परंतु माझी स्वप्न इतरंपेक्षा वेगळे होते . मला लहानपणापासूनच सैनिक होण्याची फार इच्छा होती. त्यासाठी मी दिवस रात्र मेहनत केली. घरी सुद्धा सैनिकी वातावरण होते त्यामुळे मला माझे स्वप्न पूर्ण करता आले. मला घरूनही तितकीच मदत मिळाली. सैनिक बनवून देशाची सेवा करणे हे माझे एकमेव ध्येय होते.

Know our Freedom Fighter - Essay in Marathi

माझी सैनिक म्हणून नियुक्ती झाली. तो दिवस मला आजही आठवतो. माझ्या डोळ्यांमध्ये अश्रू आणि आनंद दोन्ही होते. आई-वडिलांना सोडून जाण्याचे दुःख होते. तसेच भारत मातेची सेवा करण्याची संधी मिळाली यासाठी मी आनंदी होतो. सैन्यात भरती झाल्यानंतर सुरुवातीचे काही दिवस मी ट्रेनिंग वर होतो. या ट्रेनिंग मध्ये अथक परिश्रम केले. काही मित्र सुद्धा मिळवले. या ट्रेनिंगमधील आनंदाचे क्षण आजही मला आठवणीत आहेत. 

आमचे स्वातंत्र्यसैनिक

मागील काही वर्षापासून मी काश्मीरच्या सीमेवर सैनिक म्हणून कार्यरत आहे. काश्मीर सारखा थंड प्रदेश असो वा चटके देणारा वाळवंट मी आणि माझे इतर सैनिक बांधव देशसेवा करण्यासाठी आणि तुमच्या संरक्षणासाठी तैनात आहोत. सीमेवर नेहमी तणावाचे वातावरण असते. अतिरेकी हल्ल्याची संकट असते. तरीसुद्धा आम्ही आपल्या प्राणाची परवाना करता सदैव देश संरक्षणासाठी तत्पर असतो.

मी माझ्या घरापासून दूर आहे. आई-वडिलांची आठवण आल्यास डोळ्यातून अश्रू वाहतात परंतु मी खचून जात नाही. पुन्हा नव्या उमेदीने देशसेवा करतो

मला अभिमान आहे. मी  सैनिक असल्याचा. माझ्याकडून देश सेवा होत आहे. यापेक्षा मोठे सत्कार्य दुसरे कोणतेच नाही. मी माझे आयुष्य शेवटच्या श्वासापर्यंत पार पडणार आणि माझ्या देशाला सुरक्षित ठेवणार.

➤ इथे पहा   माझे प्रेरणादायी पुस्तक मराठी निबंध - परीक्षा पे चर्चा

➤  इथे पहा   आमची संस्कृती आमचा अभिमान मराठी निबंध - परीक्षा पे चर्चा  

➤  इथे पहा  आमचे स्वातंत्र्य सैनिक (मी स्वातंत्र्य सैनिक बोलतोय)

Please do not entre any spam link in the comment box.

• Privacy Policy

संपर्क फॉर्म

स्वातंत्र्य लढ्यातील व्यक्तींची नावे | Names of freedom fighters

By Shubham Pawar

Updated on: 9 February 2024

freedom fighters (स्वातंत्र्य लढ्यातील व्यक्तींची नावे) : समाजासाठी देशासाठी चांगले काम करणाऱ्या व्यक्तीला लोक एखाद्या मानद उपाधीने संबोधित करायला सुरुवात करतात आणि पुढे तीच उपाधी त्या व्यक्तीची ओळख होऊन जाते. पुण्यश्लोक, महर्षी, महात्मा, बाबासाहेब आणि लोकमान्य या अशाच काही उपाध्या आहेत. भारतातील अशा उपाध्या धारण करणाऱ्या काही व्यक्तींची नावे पुढील पुढीलप्रमाणे आहेत.

स्वातंत्र्य चळवळीतील प्रमुख नेत्यांची नावे

१) सुभाषचंद्र बोस — नेताजी २) रविंद्रनाथ टागोर — गुरुदेव ३) पंडित जवाहरलाल नेहरू — चाचा ४) मोहनदास करमचंद गांधी — राष्ट्रपिता ५) मोहनदास करमचंद गांधी — महात्मा ६) महात्मा गांधी — बापू ७) खान अब्दुल गफार खान — सरहद्द गांधी ८) खान अब्दुल गफार खान — बादशहाखान ९) विनोबा भावे — आचार्य १०) जे. बी. कृपलानी — आचार्य ११) बाळ गंगाधर टिळक — लोकमान्य १२) चक्रवर्ती राजगोपालाचारी — राजाजी १३) वल्लभभाई पटेल — सरदार १४) पं. मदन मोहन मालवीय — महामानव १५) जगजीवनराम — बाबू १६) डॉ. राजेंद्र प्रसाद — बाब १७) सी. एफ. अँड्र्यूज — दीनबंधू १८) चित्तरंजन दास — देशबंधू १९) जयप्रकाश नारायण — लोकनायक २०) जयप्रकाश नारायण — जे.पी. २१) अरqवद घोष — योगी २२) पांडुरंग सदाशिव साने — साने गुरुजी २३) राममोहन रॉय — राजा २४) नाना पाटील — क्रांतिसिंह २५) विनायक दामोदर सावरकर — स्वातंत्र्यवीर २६) टिपू सुलतान — म्हैसूरचा वाघ २७) लाला लजपतराय — शेर-ए-पंजाब २८) राणी लक्ष्मीबाई — झाशीची राणी २९) दादाभाई नौरोजी — पितामह ३०) सी. एन. अण्णादुराई — आण्णा ३१) शेख मुजीबूर रेहमान — वंगबंधू ३२) रत्नाप्पा कुंभार — देशभक्त ३३) वल्लभभाई पटेल — पोलादी लोहपुरुष

स्वातंत्र्य लढ्यातील व्यक्तींची नावे

• अश्लीलमार्तंड : कृष्णराव मराठे
• आद्य क्रांतिकारक : वासुदेव बळवंत फडके
• उपन्यास सम्राट : मुन्शी प्रेमचंद कर्मवीर :
• भाऊराव पाटील
• भाऊराव गायकवाड कलामहर्षी :
• बाबूराव पेंटर कवी :
• आदिकवी वाल्मिकी
• कविकुलगुरू कालिदास
• जनकवी पी. सावळाराम
• फुला-मुलांचे कवी रेव्हरंड ना.वा. टिळक
• बालकवी त्र्यंबक बापूजी ठोंबरे
• राजकवी भा.रा. तांबे
• लोककवी मनमोहन नातू
• क्रांतिअग्रणी : डॉ. जी.डी. बापू लाड
• क्रांतिसिंह : नाना पाटील
• क्रीडामहर्षी : हरिभाऊ साने गंधर्व :
• आनंद गंधर्व : आनंद भाटे
• कुमार गंधर्व
• गुणी गंधर्व : लक्ष्मीप्रसाद जयपूरवाले छोटा गंधर्व
• देवगंधर्व : भास्करबुवा बखले
• नूतन गंधर्व
• व्हीडिओ गंधर्व : सुबोध भावे
• शापित गंधर्व : कुंदनलाल सैगल, चंद्रशेखर गाडगीळ, मोहम्मद रफी, सुरेशबाबू माने सवाई गंधर्व :
• हवाई गंधर्व : भीमसेन जोशी
• गानकोकिळा : लता मंगेशकर
• गानतपस्विनी : मोगुबाई कुर्डीकर
• गानप्रभा : प्रभा अत्रे
• गानसरस्वती : किशोरी आमोणकर
• गानहिरा : हिराबाई बडोदेकर
• गोब्राह्मणप्रतिपालक : छत्रपती शिवाजी
• घटनाकार : डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर
• चित्रतपस्वी : भालजी पेंढारकर
• चित्रपटमहर्षी : भालजी पेंढारकर
• चित्रपती : व्ही. शांताराम
• चित्रमयूर : कृष्णाजी नारायण आठल्ये तमाशासम्राट :
• काळू ऊर्फ लहू संभाजी खाडे
• बाळू उर्फ अंकुश खाडे
• देशबंधू : चित्तरंजन दास
• धर्मवीर : आनंद दिघे
• ल.ब. भोपटकर
• संभाजी भोसले नाट्याचार्य :
• काकासाहेब खाडिलकर
• गोविंद बल्लाळ देवल
• नेताजी : सुभाषचंद्र बोस
• पुण्यश्लोक :
• अहिल्याबाई होळकर
• जनक : विदेह देशाचा राजा
• जनार्दन राघोबा वनमाळी (?)
• नल (नळराजा) युधिष्ठिर
• बालकवी : त्र्यंबक बापूजी ठोंबरे बाबासाहेब :
• बाबासाहेब आंबेडकर
• बाबासाहेब पुरंदरे
• ब्रह्मर्षी : वसिष्ठ
• ब्रह्मचैतन्य : ब्रह्मचैतन्य गोंदवलेकर महाराज
• भारताचार्य : चिंतामण विनायक वैद्य
• भारताचे पितामह : दादाभाई नौरोजी
• भारतीय राजकारणातील भीष्माचार्य : दादाभाई नौरोजी
• भारतातील कम्युनिस्ट चळवळीतील भीष्माचार्य : श्रीपाद अमृत डांगे
• भालाकार : भास्कर बळवंत भोपटकर महर्षी :
• धोंडो केशव कर्वे :
• विठ्ठल रामजी शिंदे
• व्यास महात्मा :
• गांधी : भारताला स्वातंत्र्य मिळवून देण्यासाठी सर्वात अधिक कारणीभूत ठरलेले भारतीय नेते.
• फुले : स्त्री-शिक्षणाचा पाया घालणारे महाराष्ट्रातील एक समाजसेवक
• बसवेश्वर : लिंगायत धर्माची स्थापना करणारे कर्नाटकी संत
• विदुर : महाभारतातील धृतराष्ट्र आणि पंडू यांचा दासीबंधू
• महाराणा : प्रताप
• महाराष्ट्रभाषाभूषण : ज.र. आजगावकर
• महाराष्ट्राचे लाडके व्यक्तिमत्त्व : पु.ल. देशपांडे
• मादक सौंदर्याचा ॲटम बाँब : पद्मा चव्हाण
• मास्टर : दीनानाथ मंगेशकर आणि इतर अनेक. पहा : मास्टर (कलावंत)
• मुंबईचा अनभिषिक्त राजा : स.का. पाटील
• राजर्षी : विश्वामित्र (ऋषी)
• लोककवी : मनमोहन नातू
• जयप्रकाश नारायण
• माधव श्रीहरी अणे
• लोकमान्य : बाळ गंगाधर टिळक

Names of freedom fighters

• अण्णा भाऊ साठे
• लोकहितवादी : गोपाळ हरी देशमुख
• वाचस्पती : गो.श्री. बनहट्टी
• वात्रटिकाकार : रामदास फुटाणे विनोदसम्राट :
• चार्ली चॅपलीन
• विनोदी साहित्याचे बादशहा : वि.आ. बुवा
• शिवशाहीर : बाबासाहेब पुरंदरे शिक्षणमहर्षी :
• डी.वाय. पाटील
• दादासाहेब रेगे
• दादासाहेब लिमये
• नारायणदादा काळदाते
• पंजाबराव देशमुख
• बापूजी साळुंखे
• रा.गे. शिंदे
• श्रीहरी जीवतोडे
• ज्ञानदेव मोहेकर, आणि इतर अनेक
• शिक्षणसम्राट : डी.वाय पाटील आणि इतर अनेकानेक…
• संगीत कलानिधी मास्टर कृष्णराव (फुलंब्रीकर)
• संगीतमार्तंड : पंडित जसराज
• संगीतसूर्य : केशवराव भोसले
• समतानंद : झुणका-भाकर-फेम अनंत हरी गद्रे समर्थ :
• सहकारमहर्षी :
• किसनराव वराळ पाटील
• विक्रमसिंह घाटगे
• विठ्ठलराव विखे पाटील
• शंकरराव मोहिते पाटील, आणि इतर अनेक.
• संतशिरोमणी : नामदेव
• साहित्य वाचस्पती : डॉ. वसंत विष्णू कुळकर्णी साहित्यसम्राट :
• अंजन (भोजपुरी)
• किशोर तारे (राजस्थानी)
• न.चिं. केळकर : हे आद्य साहित्यसम्राट होत.
• मुन्शी प्रेमचंद
• विजय तेंडुलकर
• भीखुदान गढवी (गुजराथी)
• सेनापती : बापट
• सूरश्री : केसरबाई केरकर
• स्वरभास्कर : भीमसेन जोशी
• स्वरराज : छोटा गंधर्व
• स्वरयोगिनी : प्रभा अत्रे
• स्वातंत्र्यकवी/स्वातंत्र्यशाहीर : गोविंद
• स्वातंत्र्यवीर : विनायक दामोदर सावरकर स्वामी
• रामानंद तीर्थ
• स्‍वामीसमर्थ : अक्कलकोट स्वामी हिंदुहृदयसम्राट :
• विनायक दामोदर सावरकर

Shubham Pawar

I am a Marathi YouTuber, Website Developer, and Owner/founder of Marathi Corner website and YouTube channel. I am from Pune, Maharashtra.

शेतकऱ्यांना ठिबक, तुषार सिंचनसाठी 80% अनुदान | Tushar Thibak Sinchan Yojana Maharashtra 2024

प्रत्येक जिल्ह्यात होणार \”पुस्तकाचे गाव\” | pustakache gaav yojana maharashtra, leave a comment cancel reply.

You must be logged in to post a comment.

Marathi Corner™

Marathi Corner is an Online Information Platform. This blog website lets you learn about Maharashtra government schemes and education-related information. This website owner's name is Shubham Pawar.

सरकारी योजना

शासन निर्णय (GR)

Terms & Conditions

Copyright Notice

© Marathi Corner™ | All rights reserved

Privacy Policy | Disclaimer

Essay Marathi

• Privacy Policy
• DMCA Policy

Get every types of Essays for students

Essay on mahatma gandhi

Mahatma gandhi essay in english 

Short essay on mahatma gandhi.

Indian Freedom Fighters Information in Marathi | भारतीय स्वातंत्र्यसैनिकांची छायाचित्रांबरोबर सविस्तर यादी – प्राचीन ते अर्वाचीन काळ

by Ashish Salunke ऑगस्ट 21, 2023

प्रस्तावना

भारतासारख्या ऐतिहासिकदृष्ट्या समृद्ध देशातील स्वातंत्र्यसैनिकांबद्दल समजून घेणे नेहमीच आकर्षक असते. या लेखात प्राचीन काळापासून आधुनिक इतिहासामधील स्वातंत्र्यसैनिकांची यादी दिली आहे. या महापुरुषांनी देशाला परकीय जाचक शासनातून मुक्ती मिळण्यासाठी संघर्ष केला. यांचा उद्देश एकाच होता तो म्हणजे येणाऱ्या पिढीला स्वतंत्र भारतात श्वास घेता यावा.

भारतीय स्वातंत्र्यसैनिक, क्रांतिकारक, कार्यकर्ते आणि नेते स्वातंत्र्यासाठी लढले आणि येथे त्यांचा चिरस्थायी वारसा सोडला. या ब्लॉगमध्ये भारतातील काही सन्माननीय स्वातंत्र्यसैनिकांच्या प्रेरक कथांचा समावेश आहे, ज्यांनी आपल्या मातृभूमीला मुक्त करण्यासाठी पराक्रमाने लढा दिला.

जहाल व मवाळ या दोन्ही गटांद्वारे या ब्रिटिशविरोधी संग्रामात भाग घेतला. महात्मा गांधींच्या सत्याग्रह आंदोलनापासून ते भगतसिंगांच्या क्रांतिकारी उपक्रमांपर्यंत वेगवेगळ्या मार्गांनी देशभक्तांनी स्वातंत्र्य संग्रामात मदत केली.

जहाल स्वातंत्र्यसैनिकांना क्रांतिकारक किंवा क्रांतिकारी स्वातंत्र्य सैनिक म्हणतात. तर मवाळ गटातील स्वातंत्र्यसैनिकांना अहिंसक स्वातंत्र्य सैनिक असे म्हणतात.

क्रांतिकारी स्वातंत्र्य सैनिक सत्ताधारी सरकारविरुद्ध हिंसाचार करून स्वातंत्र्य लढा करतात. त्यांच्या हिंसक क्रियाकलापांमध्ये खून, बॉम्ब हल्ला इत्यादींचा समावेश असू शकतो.

दुसरीकडे, काही अहिंसक स्वातंत्र्यसैनिक सरकारच्या विरोधात अहिंसक आंदोलन करतात पण त्यांच्या क्रियाकलापांमध्ये हिंसाचाराचा समावेश नसतो.

कोणत्या ना कोणत्या मार्गाने स्वतंत्रता संग्रामात योगदान देणाऱ्या प्रत्येक व्यक्तीला आपण स्वातंत्र्यसैनिक म्हणतो. मग तो मवाळ गटातील असो वा जहाल त्याने त्यांचे मूल्य कमी होत नाही.

त्यामुळे या लेखात मी जवळजवळ शंभरपेक्षा जास्त स्वातंत्र्यसेनानींच्या योगदानाबद्दल आणि त्यांच्या जीवनातील संघर्षाबद्दल आपण थोडक्यात जाणून घेणार आहोत.

अगदी प्राचीन काळापासून भारतावर अनेक परकीयांनी आक्रमणे केली. यापैकी प्राचीन ग्रीक मॅसेडोनियन साम्राज्याचा सम्राट सिकंदर किंवा अलेक्झांडर याने इसवी सन ३२७ मध्ये आक्रमणे केले. या आक्रमणाला इतिहासातील पहिले ज्ञात भारतात झालेले आक्रमण मानतात.

त्याकाळी लोक भारताला भारतवर्ष किंवा भारत असेही संबोधत होते. भारताला प्राचीन काळी सोनेरी पक्षी अशी उपमा मिळाली होती. त्याचे कारणही तसेच होते, भारतात सुपीक जमीन, जलाशय, वन्यसंपदा, खनिजसंपदा या मूलभूत गोष्टी ज्या मानवविकासासाठी कारणीभूत असतात यांची विपुलता होती.

त्याकाळी लोक भारताला भारतवर्ष किंवा भारत असेही संबोधत होते. भारताला प्राचीन काळी सोनेरी पक्षी अशी उपमा मिळाली होती. त्याचे कारणही तसेच होते, भारतात सुपीक जमीन, जलाशय, वन्यसंपदा, खनिजसंपदा या मूलभूत गोष्टी ज्या मानवविकासासाठी कारणीभूत असतात यांची विपुलता होती. त्यामुळे लोक आर्थिकदृष्ट्या संपन्न होते.

ज्यामुळे देशातील संपूर्ण विकास झाला, त्यामध्ये मगध, मौर्य, गुप्त यांसारखे बलाढ्य साम्राज्य अस्तित्वात आले. त्याचप्रमाणे शैक्षणिक क्षेत्रातील विकासासाठी तक्षशिला, नालंदा, विक्रमशिला, पुष्पगिरी, वल्लभी यांसारख्या शैक्षणिक विद्यापीठांची स्थापना झाली.

अशा सर्वांगीण विकासासाठी पोषक वातावरण परकीय आक्रमणकाऱ्यांना आकर्षित करत.

गझनीच्या मुहम्मदसारख्या अक्रमांकाऱ्यांनी तर केवळ भारतातील धन-संपत्ती लुटण्याच्या उद्देशाने भारतावर आक्रमणे केली. काही ऐतिहासिक पुस्तकांमध्ये त्याच्या सतरा स्वाऱ्यांचा उल्लेख येतो.

सिकंदरापासून ते इंग्रज आक्रमणापर्यंत झालेल्या अनेक आक्रमणांना भारतीय स्वातंत्र्यसेनानींनी यशस्वीपणे लढा दिला. परंतु या स्वातंत्र्याच्या यज्ञात अनेकांना स्वतःच्या प्राणांची आहुती द्यावी लागली.

बहुतेक लोक आधुनिक इतिहासातील देशभक्तांनाच स्वातंत्र्यसैनिक मानतात. त्यामुळे देशभक्तांच्या यादीत फक्त भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत सहभागी झालेल्या देशभक्तांना सहभागी करतात.

ब्रिटिश आक्रमणकाऱ्यांच्या परतीनंतर जरी भारताला स्वातंत्र्य मिळाले असले, तरी परकीय आक्रमणकाऱ्यांमध्ये फक्त ब्रिटन हाच देश होता असे नाही. त्यामुळे, या यादीत प्राचीन आणि मध्ययुगीन काळातील देशभक्तांचा समावेश आवश्यक आहे, असे मला वाटते. कारण, तेही तितक्याच जोमाने राष्ट्रासाठी लढले.

त्याचप्रमाणे इंटरनेटवरील बहुतेक लेखांमध्ये महिला स्वातंत्र्यसेनानींचा फार कमी उल्लेख आहे. त्यामुळे त्यांनाही या यादीत योग्य न्याय मिळेल याकडे माझे लक्ष राहील.

चला तर मग प्राचीन काळापासूनच्या सर्व स्वातंत्र्यसेनानींच्या कार्याविषयी यथाक्रमित तपशीलवार माहिती करून घेऊ.

प्राचीन भारतीय स्वातंत्र्यसैनिकांची यादी

सम्राट पुरु किंवा सम्राट पोरस, थोडक्यात माहिती.

सविस्तर माहिती

राजा पोरसने अलेक्झांडर विरुद्ध झालेल्या झेलमच्या लढाईत अतुलनीय पराक्रम दाखविला.

झेलमच्या लढाईत जरी अलेक्झांडरला विजयी मानले जाते. तरी, या लढाईत अलेक्झांडरच्या सैन्याची मोठी हानी झाली हे नक्की. कारण, या युद्धानंतर, त्यावेळच्या भारतातील नंद साम्राज्याशी लढा देणे सोपे नव्हते.

तसेच अलेक्झांडरचे सैन्य सततच्या लढाईने थकले होते. भारताच्या प्रवेशद्वारावरच लढाईत झालेल्या मोठ्या हानीमुळे ग्रीक सैनिकांमध्ये आधीच दहशत पसरली होती. त्यामध्ये भारतामधील नंद साम्राज्याचे सैन्य ग्रीक सैन्याच्या जवळजवळ पंधरा पट अधिक होते. ज्यामुळे सैन्याने अलेक्झांडरला माघारी परतण्याची विनवणी केली. ज्यामुळे अलेक्झांडर शेवटी इसवी सन पूर्व ३२५ साली माघारी परतला.

राजा पोरसच्या इतिहासाचा उल्लेख अनेक ग्रीक स्त्रोतांमध्ये आहे. या स्त्रोतांमध्ये प्लुटार्क, एरियन, डायओडोरस या इतिहासकारांचे कार्य आणि टॉलेमी सारख्या भूगोलशास्त्रज्ञांचे कार्य समाविष्ट आहे.

भागवत पुराण, महाभारत, ऋग्वेद या हिंदू धर्मग्रंथात राजा पुरुचा उल्लेख येतो. भागवत पुराणातील ९ व्या स्कंदात पुरू या राजाचा उल्लेख आहे.

परंतु या सर्व ग्रंथांमध्ये त्यांचा कालखंड, तसेच सत्ताधारी क्षेत्र यांमध्ये बरीच तफावत पाहायला मिळते. तर काही गोष्टी वैज्ञानिकदृष्ट्या विश्वासपात्र नसल्याने त्यांना ऐतिहासिक स्रोत मानता येत नाहीत.

चंद्रगुप्त मौर्य

चंद्रगुप्ताने भारतातील सर्वात मोठ्या साम्राज्याची स्थापन केली. जे “मौर्य साम्राज्य” म्हणून ओळखले गेले. ते त्या प्राचीन भारतीय स्वातंत्र्यसैनिकांपैकी होते ज्यांनी भारताला आक्रमकांपासून मुक्त करण्यासाठी लढा दिला.

त्यांना प्राचीन भारतातील स्वातंत्र्यसैनिक म्हटले तर वावगे ठरणार नाही. त्यांनी समकालीन ग्रीक आक्रमणकाऱ्यांना भारताबाहेर थोपवून त्यांच्याशी हितसंबंध कायम ठेवले.

ज्यामुळे देशातील व्यापाराला चालना मिळाली आणि आर्थिकदृष्ट्या देश समृद्ध बनला. चाणक्यांच्या मार्गदर्शनाखाली त्याने प्रबळ मौर्य साम्राज्याची स्थापना केली.  मौर्य साम्राज्यस्थापनेमुळे जवळजवळ दीड शतके भारतात शांतता नांदली.

अलेक्झांडर ज्याला सिकंदर म्हणूनही ओळखले जाते. त्याचे भारत जिंकण्याचे स्वप्न होते. तक्षशिलेमध्ये विद्यार्जनाचे काम करत असलेले आचार्य चाणक्य यांना सिकंदराच्या या योजनेचे अनुमान होते.

सिकंदरच्या या अनुभवी सेनेविरुद्ध लढा देण्यासाठी अखंड भारताचे निर्माण करण्याव्यतिरिक्त दुसरा पर्याय नाही. याचीही चाणक्यांना जाणीव होती. ज्यामुळे चाणक्य नंद साम्राज्याचे राजा धनानंदाकाडे त्यांची योजना सांगतात. परंतु, धनानंद हा खूप धूर्त, कपटी, आणि गर्विष्ठ राजा होता, जो चाणक्यांच्या योजनेकडे दुर्लक्ष करून त्यांचा अपमान करतो.

त्यावेळी चाणक्य प्रतिज्ञा घेतात की, जोपर्यत नंद वंशाचा समूळ नाश करत नाही तोपर्यंत ते त्यांचे केस बांधणार नाही.

चंद्रगुप्तने लोभी आणि स्वार्थी मगध राजा धनानंदचा वध केला. परिणामी, मगधचे सिंहासन काबीज करून मौर्य साम्राज्य स्थापन केले.

त्याने पश्चिम आणि उत्तरेकडे साम्राज्याचा विस्तार करून एकसंध भारत निर्माण करण्यात चंद्रगुप्तला यश आले. अशाप्रकारे, चंद्रगुप्त मौर्याने चाणक्यांच्या अखंड भारताचे स्वप्न प्रत्यक्षात उतरवून त्यांची प्रतिज्ञाही पूर्ण केली. आपल्या कारकिर्दीत त्यांनी भारताच्या हितामध्ये अनेक उद्दिष्टे साध्य केली.

पुष्यमित्र शुंग

मौर्य साम्राज्याच्या अंत होण्यामध्ये आणि या साम्राज्याच्या ऱ्हासानंतर त्यांनी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. पुष्यमित्राने शुंग वंशाची स्थापना करून राज्यकारभार केला.

भारतीय इतिहासात पुष्यमित्र शुंग यांना जितके महत्व द्यायला हवे, तितके दिले जात नाही. पण ते उल्लेखनीय भारतीय स्वातंत्र्यसैनिकांपैकी एक होते. कारण त्यांनी आळशी आणि भेकड मौर्य सम्राट बृहद्रथचा अंत करून साम्राज्याला पुन्हा एकदा शक्तिशाली मध्यवर्ती शासन दिले.

त्याने बॅक्ट्रियन ग्रीकांशी युद्ध केले आणि त्यांना भारताच्या सीमेवरून हाकलून दिले. काही पुराव्यांनुसार ते एक पराक्रमी राजे होते ज्यांनी अश्वमेध यज्ञ केला होता.ते प्राचीन काळामध्ये अश्वमेध यज्ञ केलेल्या राजांपैकी एक राजा होते

पुष्यमित्र शुंग हे हिंदू सम्राट असल्याने बौद्ध आणि जैन धर्मग्रंथात त्यांच्याविरुद्धचे अनेक उल्लेख येतात. जसे की, पुष्यमित्राने बौद्ध मठांवर हल्ले करून अनेक बौद्ध भिक्षूंची निघृण हत्या केली.

परुंतु याविषयी कोणताही शिलालेख किंवा ठोस पुरावा मिळावा नसल्याने बहुतांश बौद्ध भिक्षुक त्यांना बदनाम करण्यासाठी याचा जाणीवपूर्वक उल्लेख केला असावा.

गौतमीपुत्र सातकर्णी

इसवी सन १ ल्या आणि २ ऱ्या शतकात सातवाहन राजांनी दख्खनवर राज्य केले. त्या सातवाहन राजांमध्ये दुसऱ्या शतकातील गौतमीपुत्र सातकर्णी यांची कारकीर्द प्रसिद्ध आहे.

त्याचे कारणही तसेच त्यांनी भारताला परकीय गुलामगिरीतून मुक्त करण्यासाठी लढा दिला. त्यांनी त्याच्या सामर्थ्याने सर्व परदेशी आक्रमकांना भारताबाहेर खदेडले.

या शूर भारतीय स्वातंत्र्यसैनिकांमुळे भारतीय उपखंड परकीय हल्लेखोरांपासून सुरक्षित राहिला. त्यांच्यामुळेच जवळपास आठ शतके भारत परकीय आक्रमणांपासून मुक्त राहिला.

पृथ्वीराज चौहान

इसवी सन अकराव्या शतकात गझनीच्या महमूदने भारतातून प्रचंड संपत्ती लुटली. त्याच्या आक्रमणामागील हेतू भारतीय संपत्ती लुटण्याचा होता. त्याने साम्राज्यवादाला प्राधान्य दिले नाही.

त्यानंतर इसवी सनाच्या बाराव्या शतकात मोहम्मद घोरीने भारतावर आक्रमण केले.  त्याच्या आक्रमणाचा उद्देश भारतीय संपत्ती लुटणे हा होता. परंतु, त्याने मंदिरे लुटताना भारतीय उपखंडावर राज्य करण्याचा विचार केला. त्याच्या तिसऱ्या प्रयत्नामध्ये तो दिल्ली काबीज करण्यात यशस्वीही झाला.

पृथ्वीराज चौहानांना भारतात शौर्य आणि धैर्याचे प्रतीक मानतात. त्यांनी मुहम्मद घोरीच्या आक्रमणाचा जोरदार मुकाबला केला.

मात्र, तिसऱ्या लढाईत महंमद घोरीने त्यांचा पराभव केला. पण, तरीही त्यांनी मातृभूमीसाठी तीन युद्ध लढले. त्यांच्या या योगदानाला आपल्याला विसरता येणार नाही आणि त्यामुळे ते एक खरे भारतीय स्वातंत्र्यसेनानी होते. ते दिल्लीच्या तख्तवर राज्य करणारे शेवटचे हिंदू भारतीय स्वातंत्र्यसैनिक ठरले.

मुहम्मद घोरीच्या विजयानंतर त्यांना कैद करून अफगाणिस्तानातील गझनी येथे नेण्यात आले. मग, घोरीने त्याच्या सैनिकांना डोळे काढण्यासाठी आदेश दिला आणि त्याचबरोबर त्यांचा शारीरिक छळ केला.

पृथ्वीराज रावसो ग्रंथानुसार, चंद बरदाई हा त्यांचा दरबारी कवी होता. त्याच्यामुळेच पृथ्वीराज चौहान यांना मोहम्मद घोरीचा वध करून बदला घेता आला.

मध्ययुगीन भारतीय स्वातंत्र्यसैनिकांची यादी

शेरशाह सुरी.

बाबरचा मुलगा हुमायून गादीवर आल्यानंतर सुरी घराण्यातील शेरशाह सूरीने मुघल राजवटीचा पाडाव केला. त्यांनी मुघलांना पर्शियाचा रस्ता दाखवला. हद्दपार केल्यानंतर त्यांचा काही काळ गुजरातमध्ये गेला. तसेच राजस्थानच्या रणथंबोर किल्ल्यामध्येही त्यांनी काही काळ शरण घेतली.

बाबरने दिल्ली काबीज करण्याआधी, दिल्लीवर हुकूमत करणारे सुलतान जरी भारताबाहेरून आलेले असले तरी ते भारतात जास्त काळ राहिले. त्यांनी भारतातील संस्कृतीशी जुळवून घेतले. ज्यामुळे कालांतराने त्यांनी भारताला मायभूमी मानले आणि त्यामुळे ते परकीय राहिले नाही.

सोळाव्या शतकात आलेले मुघल हे नवीन परकीय आक्रमक होते. दुसरीकडे, सुलतान दीर्घकाळ भारतात राहिले. त्यामुळे कालांतराने काही पिढ्यांनंतर त्यांनीही भारतीय संस्कृती स्वीकारल्याने त्यांनाही भारतीय म्हणूनच गृहीत धरतात. त्यांना भारतीय पठाण म्हणूनही ओळखतात. त्यामुळे शेरशाह सूरी यांनाही भारतीय स्वातंत्र्यसैनिकांपैकी एक म्हणून ओळखले जाते.

सोळाव्या शतकात आलेले मुघल हे नवीन परकीय आक्रमक होते. दुसरीकडे, दिल्लीत सुलतानशाहीच्या काही पिढ्या गेली होत्या. त्यामुळे कालांतराने काही पिढ्यांनंतर मूळ भारतीय लोकांनीही त्यांना भारतीय म्हणून स्वीकारले. भारतीय त्यांना पठाण म्हणूनही ओळखतात. त्यामुळे शेरशाह सूरी हे भारतीय स्वातंत्र्यसैनिक म्हणूनही ओळखले जातात.

श्री कृष्णदेवराय

हरिहर I आणि बुक्का राय I यांनी दक्षिण भारतातील विजयनगर या राज्याची स्थापना केली. या प्रसिद्ध साम्राज्यावर श्री कृष्णदेवराय यांनी १५०९ ते १५२९ या कालावधीत २० वर्षे शासन केले. त्यांच्या कारकीर्दीत राज्यात साहित्य, कला, स्थापत्य रचना इत्यादी विविध क्षेत्रात विजयनगरने शिखर गाठले. त्या काळी, विजयनगर हे भारतातील समृद्ध ऐतिहासिक शहरांपैकी एक होते. तसेच, मंदिरांच्या उकृष्ठ वास्तुकलेसाठी विजयनगर प्रसिद्ध होते. दक्षिण भारतातील शक्तिशाली राज्य असल्याने विजयनगर जवळजवळ तीन शतके (इसवी सन १३३६ ते १६४६ पर्यंत) परकीय आक्रमकांपासून मुक्त राहिले. श्री कृष्णदेवराय हे विजयनगरचे सर्वात पराक्रमी सम्राट होते. त्याच्या काळात त्यांनी विजयनगरचे केवळ अस्तित्व न टिकवता त्यांनी साम्राज्यविस्तारही केला. ज्यामुळे परकीय आक्रमणकारी किंवा शेजारील राज्य त्यांच्या राज्यावर कधी वाकडी नजर टाकत नसत. त्यामुळे ते एक महान राजा तसेच महान भारतीय स्वातंत्र्यसैनिक होते.

महाराणा प्रताप

महाराणा प्रताप आजच्या राजस्थानमधील मेवाड या प्रांताचे राजा होते. त्यांनी मुघल बादशाह अकबरसारख्या शक्तीशाली आणि महत्त्वाकांक्षी सम्राट विरुद्ध लढा दिला. अकबरने मेवाड त्याच्या मुघल साम्राज्याला जोडण्यासाठी संपूर्ण सामर्थ्याने प्रयत्न केले. पण महाराणा प्रताप यांना स्वतंत्रता खूप प्रिय होती, त्यामुळे सर्वस्वाचा त्याग करूनही त्यांनी मेवाडचे त्यांचे राज्य राखले. एकीकडे स्वार्थी हेतूंसाठी साम्राज्यविस्तार करण्याची लालसा होती तर दुसरीकडे स्वतःच्या मातृभूमीला वाचवण्यासाठी असलेली निस्वार्थ भक्ती. त्यामुळे शेवटपर्यंत, अकबरला मेवाडचे संपूर्ण साम्राज्य कधीच काबीज करता आला नाही. त्यांच्या कारकिर्दीनंतरही मुघल शासक आणि राजपूत राजांनी सुरू केलेला हा संघर्ष शेवटी दक्खनच्या मराठा साम्राज्याने चालू ठेवला.

छत्रपती शिवाजी महाराज

राज्याच्या चारी बाजूंना शत्रूचा वेढा अशा प्रतिकूल स्थितीत त्यांनी केवळ स्वराज्यस्थापनाच नव्हे, तर मराठा राज्याचा दक्षिणेस राज्यविस्तारही केला.

शिवरायांनी किल्ल्यांचे महत्त्व ओळखले आणि त्यावर ताबा मिळवून त्यांना आसपासच्या प्रदेशावर शासन करणे सोईस्कर झाले. ते त्यांच्या अद्वितीय प्रशासनासाठी, गनिमी युद्धाचे तंत्रासाठी आणि दूरदृष्टीसाठी ओळखले जाते.

त्यांनी भारतात पहिल्यांदा स्वराज्याची संकल्पना मांडून स्वराज्यस्थापना केली. त्यामुळे त्यांना मध्ययुगीन काळातील आदर्श शासकाबरोबर भारताचे पराक्रमी स्वातंत्र्यसैनिक म्हटले तर वावगे ठरणार नाही.

छत्रपती संभाजी महाराज

शिवरायांच्या अकाल मृत्यूनंतर संभाजी महाराजांनी स्वराज्याची धुरा सांभाळली.

मुख्य म्हणजे औरंगजेब, पोर्तुगीज, सिद्धी, इंग्रज अशा सर्व परकीय आक्रमणकाऱ्यांबरोबर युद्ध करून त्यांना ठिकाण्यावर आणले. त्यानंतर, संभाजी महाराजांची दक्षिण मोहीम खूप यशस्वी झाली.

पण दुर्दैवाने संगमेश्वर येथे एका गुप्त भेटीची खबर मुघलांना लागते आणि ते मुघलांच्या ताब्यात जातात. औरंगजेबाच्या हुकूमावर त्यांची शारीरिक यातना देऊन अतिशय क्रूरपणे हत्या करण्यात आली. त्यांची कारकीर्द लहान असली तरी त्याचे कार्य विलक्षण होते. त्यांची हत्या करण्यापूर्वी काही अटींपैकी औरंगझेबाची एक अट होती, ती म्हणजे संभाजी राजांनी धर्मपरिवर्तन करून मुस्लिम धर्म स्वीकारावा. त्यामुळे त्यांना केवळ भारतीय स्वातंत्र्यसैनिकच म्हणून नव्हे, तर त्याबरोबर त्यांना हिंदू धर्माचे रक्षकही म्हणूनही ओळखतात. त्यामुळे ते धर्मवीर संभाजी महाराज अशा नावानेही प्रसिद्ध आहेत.

छत्रपती शाहू महाराज

छत्रपती शाहू महाराज हे छत्रपती संभाजी महाराज यांचे पुत्र होते. त्यांच्या कारकिर्दीत त्यांनी आपल्या राज्याचे साम्राज्यात रूपांतर केले. संभाजी महाराजांच्या कारकिर्दीत प्रशासकीय कारभारात पेशवाई पद्धत चांगली रुजली होती. त्यामुळे सरसेनापतीला मराठा प्रशासनात पेशवा असे म्हणत. पेशवाईची सुरुवात शाहूराजांच्या काळात झाली. त्याआधी म्हणजेच शिवराय आणि संभाजीराजांच्या कारकिर्दीत सेना ही सेनापतींच्या ताब्यात असे. जरी लढाईमध्ये स्वतः राजे क्वचितच भाग घेत, परुंतु संभाजीराजांपर्यंत रणनीती आणि योजना आखण्यासाठी बहुतांश वेळा छत्रपती स्वतः तेथे उपस्थित असत. शाहू महाराजांचे बालपण आणि युवावस्था मुघल छावणीत गेली. त्यामुळे, त्यांचा संबंध थेट उत्तर भारतीय आणि मुघलांच्या राहणीमानाशी आला. ज्यामुळे त्यांच्या राजणीमानातही काही प्रमाणात विलासिनता आली आणि कष्टाची सवय कमी झाली. औरंगजेबाच्या मृत्यूनंतर त्यांची सुटका झाली. त्यानंतर, सातारा गादीवरचा हक्क परत मिळवण्यासाठी त्यांनी लढा दिला ज्यामध्ये त्यांना यशही आले. त्यामुळे, शाहू महाराजांच्या काळात त्यांनी युद्धसंबंधित सर्व योजनेची जबाबदारी पेशव्यांकडे सोपवली. साताऱ्याची गादी मिळवण्यात मदत केलेले व्यक्ती म्हणजेच बालाजी विश्वनाथांना त्यांनी पेशवा बनवले. पेशवा बाळाजी विश्वनाथ यांच्या आकस्मिक मृत्यूने सक्षम सेनापती निवडण्याचा प्रश्न निर्माण झाला. ज्यामुळे साहजिकच शाहू महाराजांनी दुसऱ्या सक्षम पेशव्यांची नियुक्ती केली, ज्यांचे नाव होते पेशवा बाजीराव. पेशवा बाजीराव पहिले यांना मराठा पेशवा म्हणून नियुक्त केल्यानंतर मराठा राज्याचा विस्तार सुरू झाला. त्यांच्या प्रतिभाशाली सैन्यनेतृत्वामुळे, महत्त्वाकांक्षी मानसिकता आणि चपळ निर्णयक्षमता आणि मदतीने त्यांनी जवळपास भारताच्या निम्यापेक्षा जास्त प्रदेशावर अधिपत्य मिळवले.​

आधुनिक भारतीय स्वातंत्र्यसैनिकांची यादी

या स्वातंत्र्यसैनिकांच्या यादीमध्ये भारतातील ब्रिटिश राजवटीविरोधात लढलेल्यांचा समावेश आहे. भारतला स्वातंत्र्य मिळण्यामागे असंख्य भारतीयांच्या बलिदानांचा हात आहे. ब्रिटिशविरोधी आंदोलनात भारतीयांवर लाठीमार व्हायचा, तर काहींना त्यानंतर कारावास, काळ्यापाण्याची शिक्षा, तर काहींनी फाशीची शिक्षा केली जात होती.

अशा प्रत्येक भारतीय माझ्या नजरेत स्वातंत्र्यसैनिक आहे. परंतु या यादीमध्ये अशा आधुनिक स्वातंत्र्यसैनिकांचा समावेश केला आहे, ज्यांनी हजारो-लाखो भारतीयांना स्वातंत्र्य संग्रामात सामील होण्यासाठी प्रेरित केले.

तात्या टोपे

भारतीय स्वातंत्र्ययुद्धात तात्या टोपे यांचे योगदान अतुलनीय होते. १८५७ च्या उठावात त्यांनी भारतीय सैन्याचे सरसेनापती म्हणून नेतृत्व केले.

तात्या टोपे यांनी प्रभावशाली नेतृत्व कौशल्याने युद्धात त्यांनी ब्रिटीश जनरल विंडहॅमला माघार घ्यायला भाग पाडले. तसेच झाशीला इंग्रजांपासून वाचवण्यासाठी त्यांनी राणी लक्ष्मीबाईंना मदत केली, परंतु त्यांचा तो प्रयत्न अयशस्वी झाला.

इंग्रजांनी झाशी काबीज केल्यानंतर तात्या टोपे यांनी लक्ष्मीबाईंना ग्वाल्हेरचा किल्ला काबीज करण्यास मदत केली. पहिल्या स्वातंत्र्ययुद्धात त्यांनी हजारो भारतीय स्वातंत्र्यसैनिकांचे नेतृत्व केले.

भलेही त्यांच्या प्रयत्नांनी लगेच भारत स्वतंत्र झाला नाही, परंतु त्यांनी केलेले हे पहिले स्वातंत्र्ययुद्ध होते. या युद्धानंतर, १८५७ च्या लढाईतील सर्व सहभागींच्या स्वातंत्र्यसैनिकांच्या बलिदानातून अनेक भारतीयांनी प्रेरणा घेतली. तसेच त्यांना हार न मानता त्यांचे प्रयत्न सुरू ठेवण्याची प्रेरणा मिळाली.

नाना साहेब II

नाना साहेब II हे शेवटचे पेशवा बाजीराव दुसरे यांचे दत्तक पुत्र असल्याकारणाने ब्रिटिश सरकार त्यांना पेशवा मानण्यापासून नाकारते. याचा परिणाम म्हणून त्यांची पेंशन इंग्रज सरकार बंद करते. ज्यामुळे नाना साहेब II हे स्वातंत्र्यसंग्रामात पडतात.

कानपूरमधील लढ्याचे त्यांनी नेतृत्व केले, ज्यामध्ये ब्रिटिश सैन्याच्या पराभवाने क्रांतिकारकांना स्वातंत्र्याची नवी उमेद मिळाली.

कानपूरमधील या उठावात त्यांनी जवळपास २०,००० सैनिकांचे नेतृत्व केले. त्यामुळे ते १८५७ च्या स्वातंत्र्यसंग्रामातील ते महत्वाचे भारतीय नेते होते.

राजर्षी शाहू महाराज

महाराष्ट्रातील कोल्हापूर प्रांताचे राजा म्हणून शाहू महाराजांना ओळखले जाते. भारतात त्यांच्या कारकिर्दीत ब्रिटीशांचे राज्य होते.

कृषीमधील पाणीपुरवठा व्यवस्थितरीत्या व्हावा म्हणून त्यांनी राधानगरी धरण बांधले. शाहूजी महाराजांनी औद्योगिक क्षेत्रचा तसेच कला आणि क्रीडा क्षेत्राचा विकास केला.

परकीय ब्रिटिशांचे भारतावर शासन असताना ते एक महान सामाजिक कार्यकर्ते आणि छत्रपती होते. बाबासाहेब आंबेडकर, महात्मा फुले, कर्मवीर भाऊराव पाटील यांसारख्या अनेक समाजसुधारकांना त्यांनी मदत केली. त्यांनी प्रतिकूल परिस्थितीत मर्यादित प्रशासकीय अधिकार असताना अनेक सामाजिक सुधारणा केल्या.

त्यांनी पहिल्यांदा दलितांना आरक्षण देण्याच्या सनदी काढल्या. तसेच त्यांनी मुलांसाठी प्राथमिक शिक्षण सक्तीचे केले, ज्यामुळे साक्षरतेचे प्रमाण वाढले. त्यांनी केलेले कार्य जरी थेट स्वातंत्र्यलढ्याशी संबंधित नसले, तरी विपरीत परिस्थितीत समाजसुधारणा करणे एक स्वातंत्र्यलढ्यापेक्षा कमी नाही. ज्यामुळे असंख्य भारतीयांचे जीवन सुधारण्यास मदत झाली.

कुंवर सिंग

यांनी भारतीय सैन्य दलाचे नेतृत्व केले होते. ते सर्वात वृद्ध भारतीय स्वातंत्र्यसैनिकांपैकी एक होते. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे ते गनिमी युद्धात निपुण होते.

सर्वात उल्लेखनीय गोष्ट म्हणजे, या लढ्यात त्यांनी सैन्याचे नेतृत्व केले, तेव्हा त्यांचे वय सुमारे ८० वर्षे होते. कुंवर सिंग हे त्यांच्या अदम्य साहस आणि शौर्यासाठी ओळखले जात होते.

आपल्या प्रिय मातृभूमीच्या स्वातंत्र्यासाठी त्यांनी अविरत संघर्ष केला. कुंवर सिंगने ब्रिटिश कॅप्टन ले ग्रॅन्डच्या सैन्याचा पराभवही केला होता.

बाळ गंगाधर टिळक

टिळकांनी त्यांच्या स्वराज्याच्या विचारांद्वारे लोकांना प्रभावित केले आणि काही काळातच ते लोकांमधील प्रिय नेते बनले. ज्यामुळे त्यांना लोकमान्य म्हणून ओळखले जाऊ लागले.

बाळ गंगाधर टिळक यांचा समावेश मवाळ गटामध्ये केला जातो. कारण जरी थेट इंग्रज सरकारविरोधात त्यांच्या वृत्तपत्राद्वारे त्यांनी टीका केली असली, तरी त्यांनी कधीही हिंसक आंदोलन अथवा कार्यांमध्ये भाग घेतला नाही.

“स्वराज्य हा माझा जन्मसिद्ध हक्क आहे आणि तो मी मिळवणारच!”

अशी गर्जना त्यांनी केली. त्यांनी अनेक भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या नेत्यांबरोबर मिळून लढा दिला. टिळक हे भारतीय स्वातंत्र्यसैनिकांपैकी एक होते.

ते लहानपणापासूनच त्यांच्या बंडखोर स्वभावासाठी ओळखले जात होते. कुणावर झालेला अन्याय त्यांना सहन होत नसे. इंग्रजांद्वारे भारतीयांवर होणारा अन्यायही त्यांना अजिबात सहन होत नसे.

त्यामुळे या अन्यायी शासनाविरोधात आवाज उठवण्यासाठी त्यांनी  इ. स. १८८१ मध्ये केसरी हे मराठी आणि  इ. स. १८८९ मध्ये मराठा हे इंग्रजी वृत्तपत्र सुरू केले.

त्यांच्या मते, इंग्रज बहुतांश भारतीयांना अशिक्षित ठेवून त्यांच्यावर शासन करू इच्छित आहे. त्यामुळे उठावाचा भाग म्हणून त्यांनी नवीन शाळा सुरू केल्या. लाल-बाल-पाल हे स्वातंत्र्यलढ्यातील तीन स्तंभ मानले जात होते. या स्तंभात “ बाल ” म्हणून गंगाधर टिळकांना ओळखले जात होते.

वीरपांडिया कट्टबोमन

थुथुकुडी जिल्ह्याजवळील ओट्टापीदरम तालुक्याजवळील पंचलंकुरीची या गावाचे ते पोलिगर होते. याच ठिकाणी त्यांचा जन्म झाला होता.

राजकंबलम नायककर या जातीचे लोक मेंढपाळ होते. कम्मावार आणि रेडीज यांना वडुगन समुदाय म्हणूनही ओळखले जात. या तिन्ही समुदायाचे ते सदस्य होते.

ब्रिटिशविरोधी कार्यामध्ये व्यस्थ असताना पुदुकोट्टाईचे राजा इट्टप्पान याने धोका देऊन त्यांना इंग्रज पोलिसांच्या ताब्यात दिले. त्यानंतर १६ ऑक्टोबर १७९९ मध्ये कायथरू येथे त्यांना सार्वजनिक फाशी देण्यात आली.

त्यांच्याबरोबर त्यांचे सहकारी ज्यांचे नाव होते सुब्रमण्य पिल्लई यांनाही फाशीची शिक्षा झाली. सौंदरा पांडियन यांचे डोके भिंतीवर आपटून त्यांचीही निघृण हत्या केली. तर ओमैदुराई यांना कारावासात टाकले.

सध्या पंचलंकुरीची किल्ल्याची सुरक्षा भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षण विभाग करत आहे. १६ मे, इ. स. १९५९ मध्ये त्यांच्या जीवनावर आधारित बीओग्राफी चित्रपटही प्रदर्शित झाला ज्याचे नाव होते “वीरपांडिया कट्टबोमन.”

मंगल पांडे

स्वातंत्र्य संग्रामाच्या सुरुवातीच्या काळातील स्वातंत्र्यसेनानींपैकी मंगल पांडे हे एक होते. १८५७ च्या लढ्यात त्यांनी खूप योगदान दिले. त्यांना जहाल गटातील क्रांतिकारक म्हणून ओळखतात.

१८५० मध्ये बराकपूरच्या चौकीत गस्तीवर असताना एन्फिल्ड रायफल आली, ज्यात काडतुसे भरताना त्यांना चावावे लागे. त्यादरम्यान अफवा पसरली की काडतुसांसाठी वापरण्यात येणारे वंगण गाय किंवा डुकराच्या चरबीचे बनले आहे.

गायचे मांस हिंदूंमध्ये तर डुकराचे मांस मुसलमानांमध्ये वर्जित आहे. ज्यामुळे इंग्रजांनी मुद्दाम काडतुसांवर अशा पदार्थांचा वापर केला, असा भ्रम सैनिकांमध्ये निर्माण झाला. धार्मिक विश्वासांविरोधी इंग्रज शासनाचे वर्तन पाहून सर्व भारतीय सैनिकांमध्ये इंग्रज शासनाविषयी मतभेद निर्माण झाले. त्यामुळे बहुतांश सैनिक नोकरी सोडून क्रांतिकारी कार्यांत भाग घेऊ लागले.

२९ मार्च, इ. स. १८५७ च्या घटनेमध्ये भारतीय सैनिकांना इंग्रज अधिकाऱ्यांविरोधात भडकावून त्यांचा आत्मविश्वास वाढवण्यासाठी त्यांनी इंग्रज अधिकाऱ्यांवर गोळ्या झाडल्या. या घटनेनंतर त्यांच्यावर खटला चालवून त्यांना फाशी झाली.

त्यांच्या फाशीची तारीख १८ एप्रिल, इ. स. १८५७ होती. परंतु, सार्वजनिक तणावाची स्तिती निर्माण होऊन उठाव होण्याची भीती असल्याने त्यांना ८ एप्रिल म्हणजे दहा दिवस आधीच त्यांना फाशी देण्यात आली. त्यांनी सुरू केलेल्या उठावाला भारतीय स्वातंत्र्ययुद्धाची सुरुवात मानली जाते.

अशफाकुल्ला खान

भारतातील सध्याच्या उत्तर प्रदेशमधील शहाजहानपूर येथे अशफाकुल्ला खान यांचा खैबर मुस्लिम जमातीमध्ये जन्म झाला.

इ. स. १९२४ मध्ये क्रांतिकारी जहाल विचारांच्या लोकांनी हिंदुस्थान रिपब्लिकन असोसिएशन या संघटनेची स्थापना केली. या संघटनेनुसार, इंग्रज शासनापासून स्वातंत्र्य मिळवायचे असेल, तर सशस्त्र लढा देणे आवश्यक आहे. अशफाकुल्ला खान यांनी या ब्रिटिशविरोधी क्रांतिकारी संघटनेमध्ये भाग घेतला.

एच. आर. ए. संस्थेमध्ये क्रांतिकारी कार्यांसाठी तसेच शस्त्रे आणि दारुगोळ्यासाठी निधीची आवश्यकता होती. त्यामुळे या संस्थेमधील अध्यक्षांच्या सहमतीने काकोरी येथून ब्रिटिश सरकारच्या खजिन्यावर दरोडा टाकण्याची योजना केली.

त्यांना एक निष्ठावान क्रांतिकारी मानतात ज्यांनी मातृभूमीसाठी प्राण अर्पण करण्यासाठीही चुकला नाही.

बिपीन चंद्र पाल

भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस हे सुरुवातीला मवाळ विचारी असले तरी इ. स. १९१९ सालापर्यंत टिळकांच्या आक्रमक विचारांनी जहाल किंवा झुंजार विचारांजवळ गेले होते.

त्यानंतरच्या काळात बिपीन चंद्र पाल यांनी राष्ट्रवादी विचारांच्या बंगाली सहकाऱ्यांशी युती केली. या सहकाऱ्यांनी मात्र महात्मा गांधींच्या विचारांवर निष्ठेविरुद्ध नाराजी व्यक्त केली.

इ. स. १९१२ ते १९२० दरम्यान त्यांच्या लेखनाद्वारे त्यांनी भारतातील विविध समुदायांमध्ये संघटन घटवून आणण्यासाठी प्रयत्न केले. परंतु, इ. स. १९२० नंतर ते भारतामधील राजकारणापासून दूर राहिले, पण त्यांनी त्यांच्या लेखनाद्वारे बंगाली जर्नल्समध्ये योगदान दिले.

बिपिन चंद्र पाल हे भारताचे स्वातंत्र्यलढ्यातील लाल-बाल-पाल या तीन आधारस्तंभापैकी एक होते. त्याचप्रमाणे, पाल हे भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे सदस्यदेखील होते.

त्यांच्या महत्वाच्या कार्यांमध्ये त्यांनी परदेशी मालावर बहिष्कार घातला आणि स्वदेशी मालाला प्राधान्य दिले. त्यांच्या क्रांतिकारी विचारामुळे त्यांना क्रांतिकारी विचारांचे जनक म्हटले जाते.

चंद्रशेखर आझाद

चंद्रशेखर आझाद यांनी भगतसिंग आणि इतर समविचारी मित्रांसह “हिंदुस्थान सोशालिस्ट रिपब्लिकन असोसिएशन” ची पुनर्स्थापना केली. आझाद यांना स्वातंत्र्यलढमधील आक्रमक धाडसी क्रांतिकारी कामे करण्यासाठी ओळखले जात होते.

अवघ्या पंधरा वर्षाचे असताना त्यांनी गांधीजींच्या विचारांनी प्रेरित होऊन असहकार आंदोलनात भाग घेतला. त्यावेळी त्यांना तुरुंगवास झाला, त्यावेळी पोलिसांनी त्यांचे नाव आणि पत्ता विचारला. तेव्हा त्यांनी त्यांचे नाव “आझाद” आणि पत्ता “तुरुंग” असे सांगितले.

लहान वयातच त्यांच्या हाजिरजवाबीपणामुळे ब्रिटिश पोलिसांनी रागात त्यांना कोडे मारण्याची शिक्षा केली. चंद्रशेखर आझाद हे भगतसिंग, राजगुरू, सुखदेव, अशफाक उल्ला यांचे जवळचे मार्गदर्शक होते. अल्फ्रेड पार्क येथे इंग्रज पोलिसांशी झालेल्या चकमकीत आझाद गंभीर जखमी झाले.

चकमकीदरम्यान त्यांनी काही पोलिसांना ठार केले. परंतु, पोलिसांची संख्या जास्त होती आणि काडतुसे संपल्याने त्यांनी शेवटच्या गोळीने स्वतःचा अंत केला. त्यांच्या एच. एस. आर. ए. संघटनेत कार्यरत असताना त्यांनी ब्रिटीश पोलिसांच्या हाती कधीही पडणार नाही अशी शपथ त्यांनी घेतली होती.

त्यांनी त्यांची ती शपथ शेवटपर्यंत पाळली. त्यामुळे त्यांना निभिड आणि धाडसी भारतीय क्रांतिकारी स्वातंत्र्यसैनिक म्हणून ओळखले जाते.

हकीम अजमल खान

अजमल खान यांना इ. स. १८६४ मध्ये युनानी पद्धतीच्या भारतीय विद्वान आणि चिकित्सकांमध्ये अतिशय महत्वाचे व्यक्ती म्हणून ओळखले जाते. प्रतिष्ठित चिकित्सकाबरोबर ते एक उत्तम साहित्यिक, देशभक्त आणि राजकारणी होते. ते एक मानवतावादी होते आणि त्यांनी नेहमी देशामधील लोकशाहीला प्राधान्य दिले.

इंग्रजांनी प्राचीन आयुर्वेद आणि युनानी वैद्यकीय प्रणालीवर गंभीर आघात केले. अशा वेळी हिंदुस्तानामध्ये जुन्या वैद्यकीय प्रणालींपैकी आयुर्वेद आणि युनानी टिब्ज यांचे अस्तित्व टिकवण्यासाठी शरीफ खान यांनी प्रयत्न केले. ज्यामुळे त्यांचे घराणे दिल्लीमध्ये शरीफ खान घराणे म्हणून प्रसिद्ध आहे.

इ. स. १९०५ मध्ये आयुर्वेदिक आणि युनानी पद्धतीने जडी-बुटींद्वारे औषधे तयार करण्यासाठी दिल्लीमध्ये त्यांनी “हिंदुस्थानी दवाखाना” संस्थेची स्थापना केली. त्यानंतर इ. स. १९११ मध्ये, हकीम अजमल खान यांनी “मदरसा तिब्बिया निस्वान” (ज्याला मदरसा तिब्बिया निस्वान वा कबलात असेही म्हटले जाते) ची स्थापना केली, ज्याचे भाषांतर महिलांसाठीचे युनानी मेडिकल स्कूल असे केले जाते.

त्यानंतर त्यांनी दिल्लीत आयुर्वेदिक आणि युनानी टिबिया महाविद्यालय स्थापित केले. या त्यांच्या स्वप्नातील महाविद्यालयाचे उदघाटन १३ फेब्रुवारी, इ. स. १९२१ रोजी महात्मा गांधींच्या हस्ते करण्यात आले.

अली ब्रदर्स, अ‍ॅनी बेझंट, लाला लजपत राय, स्वामी शरदानंद, मोतीलाल नेहरू, महात्मा गांधी यांसारख्या प्रख्यात राष्ट्रीय नेत्यांच्या सहवासात त्यांनी काम केले. ते राष्ट्रीय पातळीवर हिंदू-मुस्लिम एकात्मतेचे प्रतीक बनले. राष्ट्रीय स्वातंत्र्य लढ्यात त्यांनी सक्रियपणे भाग घेतला.

चित्तरंजन दास

नागरी सेवा स्पर्धात्मक परीक्षेकरिता काही काळ प्रयत्न केल्यानंतर त्यांनी कायदेशीर व्यवसायात प्रवेश केला. त्यांच्या कार्यकाळात त्यांनी अनेक क्रांतिकारी स्वातंत्र्यसैनिकांचा बचाव केला.

सुभाषचंद्र बोस यांना त्यांनी अनेकदा मार्गदर्शन केले होते. ते त्यांचे जवळचे मित्र होते. त्यामुळे सुभाषचंद्र बोस आणि चित्तरंजन दास यांना देशबंधू म्हणतात.

अरविंद घोष यांना त्यांच्यावरील ब्रिटिश फौजदारी गुन्ह्यातून बाहेर काढण्याची गरज होती. या प्रकरणात घोष यांचा बचाव करण्याचे श्रेय चित्तरंजन दास यांना जाते.

इंग्रजांच्या पाश्चात्य विचारांवर आधारित आर्थिक विकासाला त्यांनी नकार दिला. प्राचीन भारतीय खेडेगावचे राहणीमान त्यांना भावले आणि त्यांच्या मते तो काळ भारतासाठी सुवर्णकाळ होता.

गांधीजींच्या असहकार चळवळीला पाठिंबा देताना त्यांनी इ. स. १९२१ मध्ये इंग्रजांनी त्यांना राजकीय गुन्हेगार म्हणून ६ महिने कारावासाची शिक्षा दिली.

इ. स. १९२२ मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे अध्यक्ष झाल्यावर पक्षाने प्रांतीय परिषदांच्या वसाहत प्रायोजित निवडणुका बंद करण्यासाठीचे प्रयत्न सोडून दिले. त्याऐवजी, सर्व पक्षातील आणि पक्षाबाहेरील लोकांनी सरकारी पदे मिळविण्यासाठी प्रयत्न करण्याचे ठरवले, जेणेकरून त्यांना अंतर्गत सरकारी कामकाजात अडथळा निर्माण करता येऊ शकेल.

सिद्धू मुर्मू आणि कान्हू मुर्मू

प्रादेशिक राजवंशाचे शासन असलेल्या झारखंडमध्ये इंग्रज सेनेने इ. स. १७६७ मध्ये प्रवेश करून सिंगभूममधील कोल्हान प्रदेश काबीज केला. याआधी येथे रामगढ राज्य पलामूचे चेरो राजवंश, छोटानागपूर खासचे नाग राजवंश, मानभूमचे मानव घराणे, सिंहभूमचे सिंह राजवंश, पंचेत राज्य अशा राजवंशांचे शासन होते.

हा भाग काबीज केल्यावर ब्रिटीश वसाहतवादी प्रशासन आणि स्थानिक जमीनदार संताळ लोकांच्या वडिलोपार्जित जमिनींवर उत्तरोत्तर अतिक्रमण करत होते. आदिवासी समुदायांना या जमिनींवर कठोर आणि शोषणाच्या परिस्थितीत मजूर म्हणून काम करण्यास भाग पाडले गेले. ज्यामुळे त्यांच्याकडून तीव्र नाराजी आणि आर्थिक अडचणी निर्माण झाल्या.

इ. स. १८५५-५६ दरम्यान झालेल्या बंडात झारखंडच्या संताळ गटाने मोठे काम केले होते. सिद्धू मुर्मू, कान्हू मुर्मू तसेच त्यांचे भाऊ चंद आणि भैरव यांनी ब्रिटिश वसाहतवादाविरुद्ध केलेल्या या बंडात सुमारे १०,००० संताळ लोकांचे नेतृत्व केले होते. १८५७ च्या उठावातील संताळ चळवळ ही एक यशस्वी चळवळ मानली जाते.

सिद्धू आणि कान्हू यांनी इंग्रज पोलिसांची अक्षरशः झोप उडवली होते. त्यामुळे त्यांना पकडण्यासाठी ब्रिटीश सरकारने सुमारे रु.५,००० चे बक्षीस जाहीर केले होते. यावरून, हे क्रांतिकारी इंग्रजांसाठी किती घातक होते हे दिसून येते.

हे बंड पूर्व भारतातील सध्याच्या झारखंड आणि बंगाल येथील पुरुलिया, बिरभूम आणि बांकुरा या ठिकाणी झाले होते. इंग्रज सरकारला हुसकावून लावण्याच्या प्रयत्नात या क्रांतिकारकांना आपल्या प्राणांची आहुती द्यावी लागली.

बिरसा मुंडा

झारखंडच्या रांची जिल्ह्यातील उलिहाटू गावात त्यांचा जन्म झाला. ते आदिवासी लोकांचे प्रख्यात नेते आणि भारतीय स्वातंत्र्यसैनिक होते. त्यांचे वडील, सुगना मुंडा धार्मिक नेते होते, तर आई, कर्मी हातू गृहिणी होत्या.

प्रदेशातील सर्वात मोठ्या आदिवासी समुदायातील मुंडा जमातीतून असल्याने त्यांच्याशी त्यांची मुळे खोलवर रुजले होते. लहानपणापासून, ते त्यांच्या समाजाच्या विविध चालीरीती आणि परंपरेतून ते प्रेरणा घेत.

त्यांच्या संस्कृतीचे जतन करण्यासाठी त्यांनी स्वतः मुंडा भाषा, नृत्य, संगीत शिकले. त्यांच्या समुदायातील समृद्ध सांस्कृतिक प्रदर्शनामुळे त्यांची वेगळी ओळख निर्माण झाली.

त्यांच्या जमातीतील चालीरीती आणि परंपरांचा अवलंब केल्याने त्यांच्या विचारसरणीवर खोलवर परिणाम झाला. कारण, त्यांच्यामधील प्रत्येक व्यक्ती सुख-दुःखात सामान रूपाने सहभागी व्हायचे. आदिवासींच्या सांप्रदायिक जीवनपद्धतीने ते प्रभावित झाले.

त्यांनी आदिवासी लोकांविषयी ब्रिटिशांच्या अन्यायकारक वागणुकीमुळे त्याविरोधी अनेक आंदोलनात भाग घेऊन त्याचा कडक विरोध केला.

सूर्य सेन

मास्टरदा म्हणून ओळखले जाणारे सूर सेन यांचे पूर्ण नाव सूर्य कुमार सेन होते. त्यांचा जन्म २२ मार्च, १८९४ रोजी चट्टोग्राम जिह्यातील राउझन उपजिल्हामधील चितगावमधील एका बैद्य कुटुंबात झाला. इंग्रजांविरुद्धच्या भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यात त्यांनी बहुमोल भूमिका बजावली.

गांधीजींच्या असहकार चळवळीत सूर्य सेन यांनी भाग घेतला. त्यानंतर ब्रिटिशविरोधी क्रांतिकारी कार्यांत भाग घेतल्याने त्यांनी दोन वर्षे कारावास भोगला. त्यांनी चितगाव शस्त्रागार हल्ल्यामध्ये एका पक्षाचे १८ एप्रिल, इ. स. १९३० रोजी नेतृत्व केले होते. या हल्ल्यामध्ये पोलीस आणि सहाय्यक दल शस्त्रागारावर क्रांतिकारकांनी धाबा बोलला.

त्यांच्या मते,

“मानवतावाद हा क्रांतिकारकाचा एक विशिष्ट गुण आहे.”

शहरातील पायाभूत सुविधा नष्ट करणे आणि शस्त्रे चोरणे असा या आंदोलनाचा उद्देश होता. परंतु, हा हल्ला पूर्णतः अयशस्वी ठरला, कारण क्रांतीकारकांना शस्त्रे काबीज करता आली नाहीत.

याउलट, काहीच दिवसांत इंग्रज भारतीय सैन्यामधील एका तुकडीबरोबर जलालाबाद हिल्सच्या शेजारी झालेल्या चकमकीत या कार्यांत सहभागी क्रांतिकारकांच्या बाराला जणांना प्राण गमवावे लागले. यामध्ये बंडखोरांच्या मोठ्या गटाला पकडण्यात आले.

आसपासच्या गावांमध्ये लपून यानंतरही सूर्य सेन आणि इतर क्रांतिकारकांनी सरकारी लोकांवर आणि मालमत्तेवर छापे टाकणे सुरु ठेवले. १६ फेब्रुवारी, इ. स. १९३३ रोजी त्यांना अखेर इंग्रज पोलिसांनी पकडले. त्यानंतर त्यांच्यावर खटला चालवण्यात आला आणि त्यांना फाशीची शिक्षा सुनावण्यात आली. त्यानंतर, १२ जानेवारी, इ. स. १९३४ या दिवशी त्यांनी फाशी देण्यात आली. त्यांच्याबरोबर पकडण्यात आलेल्या इतर क्रांतीकारकांना दीर्घकाळ कारावासाची शिक्षा दिली गेली.

सुब्रमण्यम भारती

हे एक तमिळ ब्राम्हण कुटुंबातील होते. इ. स. १९०४ मध्ये त्यांनी मद्रास (सध्याचे चेन्नई) मध्ये शिक्षण पूर्ण केले. सुरुवातीला त्यांनी तमिळ भाषेत मासिकांसाठी इंग्रजी अनुवादन केले. त्यानंतर स्वदेशमित्र या तमिळ दैनिकांमध्ये काम केले.

राजकीय क्षेत्रातील त्यांच्या सहभागामुळे त्यांचा भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षाच्या सशस्त्र आंदोलन करणाऱ्या ब्रिटिशांविरोधी गटातही ते सामील होते. ज्यामुळे त्यांना पाँडिचेरी (आता पुडुचेरी) मधील एका फ्रेंच वसाहतीत शरण घ्यावी लागली. तेथे त्यांनी १९१० ते १९१९ दरम्यान जवळपास ९ वर्षे वनवासात काढले.

त्यांनी या काळात रचलेल्या कविता आणि निबंध भारतात लोकप्रिय ठरले. १९१९ मध्ये परतल्यानंतर त्यांना इंग्रज पोलिसांनी त्यांना कारावासात टाकले, त्यानंतर परत ते स्वदेशमित्र दैनिकासाठी कामावर रुजू झाले. इ. स. १९२१ मध्ये मद्रासच्या मंदिरात हत्तींनी त्यांना जबर जखमी केले आणि त्यामुळे त्यांचे दुःखद निधन झाले.

दादाभाई नौरोजी

त्यानंतर इसवी सन १८९२ मध्ये लंडनमधील लिबरल पार्टी मधून ते सेंट्रल फिन्सबरी येथील संसदेसाठी निवडून आले. यामुळे ते पहिले ब्रिटिश भारतीय एम.पी. (आमदार) झाले. इंग्रज प्रशासनामुळे भारतामधील झालेले प्रतिकूल आर्थिक परिणाम त्यांनी लोकांपर्यंत पोहोचवले. ज्यामुळे त्यांना भारतीयांमध्ये प्रसिद्धी मिळाली.

त्यानंतर इ. स. १८९५ मध्ये त्यांना भारतीय खर्चावर इंग्रज शासनाने बसवलेल्या शाही आयोगाचे सदस्य म्हणून त्यांची नेमणूक केली. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या झालेल्या वार्षिक अधिवेशनांमध्ये इ. स. १८८६, १८९३, आणि १९०६ साली असे तीनदा अध्यक्ष पद भूषवले. याच पक्षाने भारतामधील राष्ट्रीय चळवळीचे नेतृत्व केले.

इ. स. १९०६ मधील अधिवेशनात काँग्रेस पक्षातील झालेली जहाल आणि मावळ गटातील फूट पुढे ढकलण्यामध्ये त्यांचे राजकारणातील डावपेच कामाला आले. त्यांच्या अनेक लेखांत, भाषणात आणि “भारतातील गरिबी आणि ब्रिटिश राजवट” या त्यांच्या पुस्तकात त्यांनी भारतावरील आकारण्यात येणारे अवास्तव कर आणि भारतातील संपत्ती कशाप्रकारे इंग्लंडला हस्तांतरित होते, याविषयीचे त्यांचे मत मांडले आहे.

पंडित जवाहरलाल नेहरू

त्यांचा जन्म १४ नोव्हेंबर, इ. स. १८८९ रोजी अल्लाबहाड या ठिकाणी झाला. त्यांनी त्यांचे प्राथमिक शिक्षण खाजगी शिक्षकांकडून घरीच पूर्ण केले. इ. स. १८८६ साली झालेल्या संसदेच्या निवडणुकीसाठी ते उभे राहिले परंतु त्यात त्यांना यश आले नाही.

इ. स. १९१२ च्या बंकीपुर काँग्रेस अधिवेशनात त्यांनी प्रतिनिधी म्हणून हजेरी लावली. इ. स. १९१९ च्या अलाहाबादच्या होम रुल लीग मध्ये त्यांनी काही काळ सचिव म्हणून कार्य केले.

इ. स. १९१५ मध्ये गांधीजी आफ्रिकेतून भारतात परतल्यानंतर, इ. स. १९१६ च्या लखनौ येथील काँग्रेस अधिवेशनात पहिल्यांदा गांधीजींशी ते भेटले. तेव्हा ते गांधीजींच्या अहिंसक संघर्ष आणि सविनय कायदेभंग याविषयीच्या त्यांच्या विचारांमुळे प्रेरित झाले.

उत्तर प्रदेशमधील प्रतापगड जिल्ह्यात त्यांनी इ. स. १९२० मध्ये पहिल्यांदा किसान मार्च काढला. त्यानंतर इ. स. १९२०-२२ दरम्यान झालेल्या असहकार आंदोलनामधील त्यांच्या सहभागामुळे त्यांना दोन वेळेस कारावास झाला.

भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातर्फे अधिकृत प्रतिनिधी म्हणून त्यांनी ब्रुसेल्समधील उत्पीडित राष्ट्रीयत्वांच्या काँग्रेसमध्ये भाग घेतला.

सर्वपल्ली गोपाळ यांच्या “जवाहरलाल नेहरू: एक चरित्र” नुसार इ. स. १९२३ मध्ये ते अखिल भारतीय काँग्रेस कमिटीमध्ये ते सरचिटणीस बनले. त्यांनी इंग्लंड, इटली, स्वित्झर्लंड, जर्मनी, बेल्जियम, आणि रशिया या देशांमध्ये इ. स. १९२६ मध्ये दौरे केले.

इ. स. १९२७ मध्ये झालेल्या ४२व्या मद्रास काँग्रेस अधिवेशनात नेहरूंनी पक्षाला स्वातंत्र्याच्या उद्दिष्टासाठी वचनबद्ध करण्यासाठी प्रयत्न केले. इ स. १९२८ मध्ये झालेल्या लखनौमधील सायमन कमिशनविरोधी मोर्च्याचे नेतृत्व करताना त्यांच्यावर लाठीचार्ज झाला.

७ नोव्हेंबर, इ. स. १९२७ या दिवशी मॉस्कोमध्ये ऑक्टोबर समाजवादी क्रांतीतर्फे आयोजित दहाव्या वर्धापन दिनानिमित्त ते उपस्थित होते.

नेहरू अहवालाला “मुलभूत हक्क आणि अल्पसंख्यांक समितीचा अहवाल” असेही म्हटले जाते. या अहवालाला ब्रिटीश वसाहत काळात भारताच्या घटनात्मक सुधारणांच्या संघर्षातील एक महत्त्वपूर्ण दस्तऐवज मानतात.

हा अहवाल तयार करणार्‍या समितीचे अध्यक्ष त्यांचे वडील मोतीलाल नेहरू होते. ज्यामुळे अहवालाचे नाव त्यांच्या वडिलांच्या नावावरून देण्यात आले. या अहवालावर स्वाक्षरी करणाऱ्यांपैकी जवाहरलाल नेहरू हे एक होते.

त्यांनी इ. स. १९२८ साली “इंडिपेंडन्स फॉर इंडिया लीग” ची स्थापना केली. या लीगने भारताबरोबरचे ब्रिटिश शासनाचे संबंध कायमचे तोडण्यासाठी समर्थन केले. या लीगचे ते अध्यक्ष होते.

इ. स. १९५६ मध्ये त्यांना ४१व्या लाहोर येथील काँग्रेस अधिवेशनाचे अध्यक्ष म्हणून निवडण्यात आले. या अधिवेशनाला “लाहोरचा ठराव” किंवा “पूर्ण स्वराजाचा ठराव” म्हणूनही ओळखले जाते. लाहोर अधिवेशनात ब्रिटीश वसाहतवादी राजवटीपासून संपूर्ण स्वातंत्र्यासाठी प्रयत्न करणे, हे पक्षाचे ध्येय म्हणून स्वीकारण्यात आले.

त्यांना इ. स. १९३० मध्ये सविनय कायदेभंग चळवळीदरम्यान मिठाच्या सत्याग्रहामध्ये संबंध असल्याकारणाने अटक झाली. त्यानंतर सविनय कायदेभंग चळवळीमध्ये भाग घेतल्याकारणाने, इ. स. १९३२ मध्ये गांधीजींना कारावास झाला. त्याविरोधात केलेल्या आंदोलनामुळे त्यांना इतर अनेक नेत्यांबरोबर परत तुरुंगवास झाला.

अल्मोरा तुरुंगात असताना १४ फेब्रुवारी, इ. स. १९३५ या दिवशी त्यांनी त्यांचे आत्मचरित्र पूर्ण केले. जेलमधून सुटल्यानंतर इ. स. १९३६ मध्ये ते त्यांच्या कर्करोगाने पीडित त्यांच्या पत्नी कमला नेहरूंना भेटायला स्वित्झर्लंडला गेले.

त्यादरम्यान २८ फेब्रुवारी, १९३६ रोजी त्यांच्या पत्नीचा दुर्दैवी मृत्यू झाला. तिच्या कार्याप्रती असलेल्या त्यांच्या वचनबद्धतेची पुष्टी करण्यासाठी त्यांनी लंडनला आणि अमेरिकेतील नेत्यांना भेट दिली. या भेटीमध्ये ते भारताच्या स्वातंत्र्य चळवळीबद्दल बोलले.

ते जुलै १९३८ मध्ये स्पेन मध्ये गेले. त्यानंतर १९३९ मध्ये त्यांनी दुसरे महायुद्ध सुरू होण्यापूर्वी त्यांनी चीनला भेट दिली.

या चीन दौऱ्याचे उद्देश चीनची परिस्थिती समजून घेणे, साम्राज्यवादी विरोधी चळवळींशी एकता, सहकार्यासाठी संधी शोधणे, आंतरराष्ट्रीय संपर्क तयार करणे, आणि शांततेचा प्रचार करणे हे होते.

इ. स. ३१ ऑक्टोबर, १९४० रोजी त्यांना दुसऱ्या महायुद्धात भारताच्या सक्तीच्या सहभागाचा निषेध म्हणून वैयक्तिक सत्याग्रह केल्याबद्दल अटक करण्यात आली.

वैयक्तिक सत्याग्रह ही महात्मा गांधींच्या नेतृत्वाखालील चळवळ होती, ज्याचा उद्देश अहिंसक दृष्टिकोन राखून विशिष्ट मुद्द्यांवर निषेध करणे हा होता. कारावास झालेल्या इतर नेत्यांबरोबर त्यांचीही डिसेंबर १९४१ मध्ये सुटका झाली.

७६ व्या बॉम्बे अखिल भारतीय काँग्रेस कमिटीच्या अधिवेशनात त्यांनी “भारत छोडो” ठराव मांडला.

भारतीय स्वराज्याच्या दिशेने प्रगती खुंटली होती. तसेच भारतीय हितसंबंधांचा सल्ला न घेता ब्रिटिश सरकारच्या एकतर्फी निर्णयांमुळे भारतीय नेते आणि जनतेमध्ये असंतोष वाढत होता.

परिणामी, बॉम्बे (मुंबई) अधिवेशनाच्या शेवटी भारत छोडो आंदोलन सुरू करण्यात आले. ब्रिटिशांकडे “भारत छोडो”ची मागणी करत या चळवळीने भारतातील ब्रिटीश राजवट तात्काळ संपवण्याची मागणी केली.

भारत छोडो आंदोलनाला इंग्रजांच्या तीव्र दडपशाहीचा सामना करावा लागला. या आंदोलनादरम्यान गांधी, नेहरू आणि पटेल यांच्यासह अनेक भारतीय नेत्यांना अटक करून अहमदनगर किल्ल्यावर नेण्यात आले.

ऑगस्ट १९४२ ते १९४५ पर्यंत चाललेल्या भारत छोडो आंदोलनात जवाहरलाल नेहरूंना सुमारे तीन वर्षे तुरुंगवास भोगावा लागला. त्यांच्या जीवनातील ही सर्वात मोठी आणि शेवटची नजरबंदी होती.

जानेवारी १९४५ मध्ये त्यांची सुटका झाली. तेव्हा आयएनएच्या अनेक अधिकाऱ्यांवर देशद्रोहाचा आरोप होता. या अधिकाऱ्यांसाठी त्यांनी कायदेशीर संरक्षणासाठी प्रयत्न केले. त्यांनी मार्च १९४६ मध्ये दक्षिण पूर्व आशियाला भेट दिली.

६ जुलै १९४६ रोजी पुन्हा चौथ्यांदा काँग्रेसचे अध्यक्ष म्हणून ते निवडून आले. त्याचप्रमाणे १९५१ पासून १९५४ पर्यंत आणखी तीन वेळा त्यांना निवडण्यात आले.

Subscribe To Our Newsletter

Join our mailing list to receive the latest news and updates from our team.

You have Successfully Subscribed!

Subscribe now for future updates.

Join and recieve all future updates for FREE!

Congrats!! Now you are part of HN family!

We do not sent spam messages or promotional messages.

Pin It on Pinterest

माझा आवडता क्रांतिकारक भगतसिंग निबंध Bhagat Singh Essay in Marathi

Bhagat Singh Essay in Marathi माझा आवडता क्रांतिकारक भगतसिंग निबंध आज आपण या लेखामध्ये सर्व भारतामध्ये शहीद म्हणून ओळखणारे भगतसिंग यांच्या विषयी निबंध लिहिणार आहोत. भगतसिंग यांचा भारतीय स्वातंत्र्यामध्ये मोलाचा वाटा आहे कारण त्यांनी आपल्या भारताला स्वातंत्र्य मिळावे म्हणून अनेक प्रयात केले आहेत आणि त्यांनी देशासाठी प्राण दिले आहेत आणि म्हणूनच त्यांना शहीद भगतसिंग म्हणून ओळखले जाते. भगतसिंग यांचा जन्म पंजाब मधील फैसलाबाद जिल्ह्यातील बांगा मध्ये २८ सप्टेंबर १९०७ मध्ये संधू जाट कुटुंबामध्ये झाला होता आणि भागात सिंग यांचे कुटुंब हे शेतकरी होते आणि ते शेतकरी कुटुंबा मध्ये झाल्यामुळे ते राहणीमान देखील खूप सोपे होते.

भगतसिंग यांच्या आईचे नाव विद्यावती आणि वडिलांचे नाव किशनसिंग असे होते. त्यांनी आपल्या वयाच्या १३ व्या वर्षी शिक्षण सोडले होते आणि त्यांनी नॅशनल कॉलेजमध्ये त्यांनी प्रवेश घेवून युरोपियन क्रांतिकारक चळवळीचा आभास केला होता. भगतसिंग यांना देशाबद्दल खूप प्रेम आणि आत्मियता होती आणि त्यांनी आपले आयुष्य हे देशासाठीच समर्पित केले होते.

ज्यावेळी त्यांच्या घरातील त्यांचे लग्न लावून देण्याचा विचार करत होते त्यावेळी त्यांनी लग्नासाठी नकार दिला होता आणि ज्यावेळी त्यांच्या घरातील लोकांनी त्यांच्या लग्न लाऊन देण्याचा प्रयत्न केला त्यावेळी ते घर सोडून निघून गेले होते.

माझा आवडता क्रांतिकारक भगतसिंग निबंध मराठी – Bhagat Singh Essay in Marathi

Essay on bhagat singh in marathi.

भगतसिंग यांचे नाव आपल्या देशासाठी लढलेल्या आणि प्राणाची आहुती दिलेल्या लोकांच्या यादीमध्ये होते आणि हे जिवंतपणी देशासाठी लढणारे एक उत्तम उदाहरण होते आणि ते आज देखील अनेक लोकांना प्रेरित करतात. भगतसिंग हे असे क्रांतिकारक होते कि त्यांना गांधीयवादी तत्वे आवडत नव्हती आणि ते त्या तत्वांच्या विरोधात होते.

स्वातंत्र्य लढ्यामध्ये अनेक लोकांनी आपले आयुष्य त्याग केले आणि भागात सिंग हे देखील त्यामधीलच एक होते. भगतसिंग यांना लहानपनी पासूनच देशाबद्दल प्रेम होते आणि त्यांनी ते अगदी लहान वयातच मुक्तीच्या अनेक लढ्यामध्ये भाग घेत होते तसेच त्यांनी काही दिवस उर्दू भाषेतील वृत्तपत्रासाठी लेखक आणि संपादक म्हणून देखील काम केले होते.

ते आपले शिक्षण घेत असताना त्यांनी स्वातंत्र्य चळवळीत भाग घेण्यासाठी सुरुवात केली होती आणि ते विद्यार्थी असतानाच एक विद्यार्थी संघटनेची स्थापना केली होती आणि त्यावेळीच त्यांची भेट क्रांतिकारक चंद्रशेखर आझाद यांच्या सोबत झाली. १९२६ मध्ये भगत सिंग हे नौजवान भारत सभा याची स्थापना केली तसेच हिंदुस्थान रिपब्लिकन असोशीयेषण मध्ये ते सामील झाले होते.

१९२८ मध्ये डिसेंबर महिन्यामध्ये भगत सिंग हे राजगुरु आणि सुखदेव यांच्या सोबत भारतीय राष्ट्रवादी नेते म्हणून ज्यांची ओळख आहे ते लाला लजपत राय यांच्या मृत्यूचा बदला घेण्यासाठी म्हणून त्यांनी एक डाव अक्खला आणि त्यामध्ये असे ठरवले कि लाहोरमधील पोलीस अधीक्षक जेम्स स्कॉट यांना मारण्याचा कट रचण्यात आला.

यामध्ये तसेच त्यांनी सहय्य्यक पोलीस अधीक्षक जॉन्स सॉडर्स यांचा जीव घेतला आणि त्यावेळी भगत सिंग यांना गुन्हेगार म्हणून पाहू लागले. त्यांनी आपण ओळख कोणाला सहजासहजी होऊ नये म्हणून दाढी आणि केस कापून टाकले आणि ते लाहोर सोडून कलकत्ता या शहरामध्ये गेले.

Essay on Freedom Fighter Bhagat Singh in Marathi

भगतसिंग यांनी बॉम्बस्फोट प्रकरणात देखील सहभाग घेतला होता. ८ एप्रिल १९२९ मध्ये भगत सिंग यांनी बुकटेश्वर दत्त यांच्यासोबत आणि त्यांच्या इतर साथीदारांच्या सोबत दिल्ली मधील सेन्ट्रल असेंब्लीमध्ये विझीटर्स गॅलरीतून बोंब फेकला होता त्यावेळी त्यांनी “इन्कलाब झिंदाबाद” हा नारा दिला होता.

या घटनेमध्ये त्यांना कोणालाही दुखापत करायचा हेतू नव्हता किंवा कोणालाही या घटनेमध्ये इजा झाली नाही. भगतसिंग आणि बुकटेश्वर दत्त यांना यामधून फक्त क्रांतीचा आणि सामाराज्यावाद विरोधी संदेशाचा प्रचार करायचा होता. भागात सिंग हे या घटने मागचे मुख्य सूत्रधार होते आणि त्यांना पॅरीस मधील अशाच एका घटनेसाठी फ्रांसने फाशी दिलेले ऑगस्टे वायलांट या फ्रेंच अराजकतेपासून प्रेरणा मिळाली.

या घटनेमुळे भगतसिंग आणि बुकटेश्वर दत्त यांना अटक करण्यात आले होते आणि या दरम्यान झालेल्या खटल्यामध्ये त्यांना जन्मठेपेची शिक्षा सुनावण्यात आली होती. पण काही काळाने भगतसिंग यांना राजगुरू, सुखदेव आणि इतरांसह जॉन्स सॉडर्स खून प्रकरणा संबधी अटक करण्यात आले आणि भगत सिंग यांच्यावर हा खटला १९२९ या वर्षामध्ये जुलै महिन्यामध्ये सुरु झाला.

त्यानंतर त्यांना व त्यांच्या साथीदारांना लाहोर तुरुंगामध्ये ठेवले आणि त्या तरुण नेत्यांनी त्यांना कैदेत चांगले उपचार मिळावे म्हणून उपोषण सुरु केले. भगतसिंग यांनी ११६ दिवस उपोषण केले आणि त्यानंतर त्यांचे वडील आणि इतर नेत्यांच्या विनंतीवरून उपोषण सोडले. भगत सिंग आणि त्याचे साथीदार कैदेत असताना जवाहरलाल नेहरूं सह अनेक नेत्यांनी त्यांची भेट घेतली होती.

भगतसिंग यांच्यावर जो खटला सुरु होता तो एकतर्फी होता आणि भगतसिंग यांच्यासोबत, राजगुरू आणि सुखदेव यांना देखील फाशीची शिक्षा सुनावण्यात आली. मग त्यानंतर शिक्षेच्या स्थरातून निषेध झाला तसेच अनेक राष्ट्रीय नेत्यांनी भगतसिंग, राजगुरू आणि सुखदेव यांची शिक्षा कमी करण्याची विनंती केली परंतु याचा काहीच उपयोग झाला नाही.

२४ मार्च १९३१ मध्ये या तिघांना फाशी देण्याचे आदेश देण्यात आले. आणि शिक्षा फाशी देण्याच्या अगोदर एक दिवस सांगण्यात आली होती. त्यांना फाशी दिल्यानंतर त्यांच्या पार्थिवावर गुप्तपणे अंत्यसंस्कार करण्यात आले होते. असे म्हटले जाते कि सिंग यांना फाशी देण्यात आली तेव्हा त्यांनी ब्रिटीश साम्राज्यवादाचा पराभव केला होता. भगतसिंग, राजगुरू आणि सुखदेव यांच्या फाशीमुळे अनेक भारतीय लोकांच्या कडून तीव्र प्रक्रिया उमटल्या तसेच अनेक तरुण स्वातंत्र्य चळवळीत सामील होण्यासाठी प्रवृत्त झाले.

२३ मार्च १९३१ मध्ये खूप कमी वयामध्ये भगतसिंग, राजगुरू आणि सुखदेव यांनी आपल्या देशासाठी आयुष्याची आहुती दिली. आणि तेव्हापासून २३ मार्च हा शहीद दिवस किंवा सर्वोदय दि न म्हणून भगतसिंग, राजगुरू आणि सुखदेव यांच्या स्मरणार्थ साजरा केला जातो. अश्या प्रकारे भगतसिंग यांनी देशासाठी आपल्या प्राणाची आहुती दिली आणि स्वातंत्र्य लढ्यात मोलाची कामगिरी बजावली. खाली भगतसिंग यांचा एक मोलाचा विचार दिला आहे.

“ते मला मारू शकतात पण माझ्या कल्पना ते मारू शकत नाहीत ते माझ्या शरीराला चिरडून टाकू शकतात पण माझ्या आत्म्याला चिरडून टाकू शकणार नाहीत.”

आम्ही दिलेल्या Bhagat Singh Essay in Marathi माहितीमध्ये काही चुकीचे आढळल्यास आपण तत्काळ आम्हाला comment box आणि email लिहून कळवावे तुम्ही दिलेली माहिती योग्य असल्यास आम्ही त्यामध्ये नक्की बदल करू.

मित्रानो तुमच्याकडे जर माझा आवडता क्रांतिकारक भगतसिंग निबंध मराठी बद्दल अधिक माहिती असेल तर आम्हाला कंमेंट बॉक्स मध्ये कळवा आम्ही ते या bhagat singh in marathi essay या article मध्ये upadate करू, मित्रांनो हि essay on bhagat singh in marathi language माहिती जर तुम्हाला आवडली असेल तर तुमच्या मित्र मंडळींमध्ये shaheed bhagat singh essay in marathi Share करायला विसरू नका धन्यवाद अधिक माहितीसाठी भेट द्या : इनमराठी.नेट

Share this:

1 thought on “माझा आवडता क्रांतिकारक भगतसिंग निबंध bhagat singh essay in marathi”.

भगतसिंग यांच्यावर हा खटला जुलै 1929 मध्ये झाला

Leave a Comment उत्तर रद्द करा.

पुढील वेळेच्या माझ्या टिप्पणी साठी माझे नाव, ईमेल आणि संकेतस्थळ ह्या ब्राउझरमध्ये जतन करा.

Notify me of follow-up comments by email.

Notify me of new posts by email.

• Choose your language
• धर्म संग्रह
• महाराष्ट्र माझा

मराठी ज्योतिष

• ग्रह-नक्षत्रे
• पत्रिका जुळवणी
• वास्तुशास्त्र
• दैनिक राशीफल
• साप्ताहिक राशीफल
• जन्मदिवस आणि ज्योतिष
• लव्ह स्टेशन
• मराठी साहित्य
• मराठी कविता

अयोध्या‍ विशेष

• ज्योतिष 2021
• मराठी बातम्या
• महात्मा गांधी
• 104 शेयरà¥�स

संबंधित माहिती

• Jawahar lal Nehru Punyatithi 2023 : पंडित जवाहरलाल नेहरूंवर निबंध
• Maharashatra Day आधारस्तंभ आम्हीच, हे काम अभिमानाचे!
• महाराष्ट्र स्थापना दिवस कधी आहे आणि त्याचा इतिहास
• ईद-उल-फितर वर निबंध Essay on Eid-ul-Fitr
• बैसाखी 2023 मराठी निबंध : शिखांचा सण 'बैसाखी'

Mahatma Gandhi Essay महात्मा गांधी यांच्यावर निबंध

• वेबदुनिया वर वाचा :

Mahabharat : द्रौपदीच्या सुंदर देहाचे रहस्य काय होते?

Ramayan रामायण काळातील 5 सर्वात शक्तिशाली महिला

18 सप्टेंबर रोजी चंद्रग्रहण, या 5 राशींसाठी खूप धोकादायक !

जीवनसाथी तुमचा चांगला मित्र होण्यासाठी हे टीप्स अवलंबवा

उष्ट का खाऊ नये,हे आरोग्यासाठी हानिकारक का आहे ते जाणून घ्या

अधिक व्हिडिओ पहा

पंतप्रधान मोदींनी पॅरालिम्पिक पदक विजेत्यांची भेट घेतली (व्हिडिओ)

या राज्यातील सर्व शाळा बंद राहतील, असे आदेश जारी

शरद पवारांच्या सत्तेला अजित पवार घाबरले का? महाराष्ट्रात निवडणुकीपूर्वी खेळ होणार हे निश्चित?

भाजप खासदार कंगना राणौत विरोधात गुन्हा दाखल, 17 सप्टेंबरला सुनावणी होणार

एकाच कुटुंबातील 4 जणांची हत्या, जादूटोण्याच्या संशयावरून शेजाऱ्याने केला घात

• मराठी सिनेमा
• क्रीडा वृत्त
• शेड्‍यूल/परिणाम
• आमच्याबद्दल
• जाहिरात द्या
• आमच्याशी संपर्क साधा
• प्रायव्हेसी पॉलिसी

Copyright 2024, Webdunia.com